ÄÆÅÉÌÑ ÔÅÍ²ÌÎÐ ÊÓÏÅÐ

ÒÅÐÍÎÏ²ËÜ

ÍÀÂ×ÀËÜÍÀ ÊÍÈÃÀ  ÁÎÃÄÀÍ

ÊÈ¯Â

ÂÅÑÅËÊÀ

Ðîìàí

Ïåðåêëàä ç àíãë³éñüêî¿

²ðèíè Ìóðàùèê

ÎÑÒÀÍÍ³é

³ç ìîã³êàí

ÁÁÊ 84(7Ñïî)

Ê92

ISBN 966-692-283-5 (á-êà)

ISBN 966-692-461-7

(óêð., Íàâ÷àëüíà êíèãà



Áîãäàí)

ISBN 966-01-0337-9 (óêð., Âåñåëêà)

Âñòóïíå ñëîâî çà Íàä³ºþ Åéøèñê³íîþ

²ëþñòðàö³¿ Ãåíð³ Áðîêà

Ïåðåêëàäåíî çà âèäàííÿì:

James Fenimore Cooper.

The Last of the Mohicans, 1891.

Äðóêóºòüñÿ çà âèäàííÿì:

Ê.: Äí³ïðî, 2001.

Á³áë³îòåêà ñâ³òîâî¿ ë³òåðàòóðè äëÿ ä³òåé ó 100 òîìàõ

ÑÂ²ÒÎÂÈÄ

çàñíîâàíà 2004 ðîêó

Êóïåð Äæåéìñ Ôåí³ìîð

Ê92 Îñòàíí³é ³ç ìîã³êàí: Ðîìàí: Äëÿ ñåðåäí. ³ ñò. øê. â³êó/Ïåð.

ç àíãë. ². Ìóðàùèê.Òåðíîï³ëü: Íàâ÷àëüíà êíèãà



Áîãäàí;

Ê.: Âåñåëêà, 2004.  304 c. (Á³áë³îòåêà ñâ³òîâî¿ ë³òåðàòóðè

äëÿ ä³òåé ó 100 òîìàõ Ñâ³òîâèä. Ñåð³ÿ äðóãà. Ë³òåðàòóðà Õ²Õ ñòî-

ë³òòÿ.)

ISBN 966-692-283-5 (á-êà)

ISBN 966-692-461-7

(óêð., Íàâ÷àëüíà êíèãà



Áîãäàí)

ISBN 966-01-0337-9

(óêð., Âåñåëêà)

ÁÁÊ 84(7Ñïî)

Îõîðîíÿºòüñÿ çàêîíîì ïðî àâòîðñüêå ïðàâî.

Æîäíà ÷àñòèíà öüîãî âèäàííÿ íå ìîæå áóòè âèêîðèñòàíà ÷è â³äòâîðåíà

â áóäü-ÿêîìó âèãëÿä³ áåç äîçâîëó àâòîðà ïåðåêëàäó ÷è âèäàâöÿ.

Íàâ÷àëüíà êíèãà  Áîãäàí, á-êà,

ìàêåò, õóäîæíº îôîðìëåííÿ, 2004

ÎÑÒÀÍÍ²É ²Ç ÌÎÃ²ÊÀÍ ² ÍÀÒÀÍ²ÅËÜ ÁÀÌÏÎ

Âñåñâ³òíüî â³äîìèé ïèñüìåííèê, êëàñèê àìåðèêàíñüêî¿ ë³òåðàòóðè

Ôåí³ìîð Êóïåð (17891851) ïåðåæèâ çà æèòòÿ ÷èìàëî ì³íëèâîñòåé äîë³

íà øëÿõó äî çàãàëüíîãî âèçíàííÿ. Êðàù³ ç éîãî ðîìàí³â ñïðèéìàëèñÿ

ç âåëèêîþ ö³êàâ³ñòþ ³ àìåðèêàíñüêèìè ÷èòà÷àìè, ³ òàêèìè ö³íèòåëÿìè

ë³òåðàòóðè, ÿê Áàëüçàê. Ïðîòå áàãàòî ë³òåðàòîð³â, ñï³ââ³ò÷èçíèêè ³ ñó÷àñ-

íèêè ïèñüìåííèêà, íàìàãàëèñÿ çàìîâ÷àòè éîãî òâîð÷³ñòü àáî îáðóøóâà-

ëèñÿ íà íüîãî íèù³âíèìè êðèòè÷íèìè ñòàòòÿìè. Ùî æ çáóäæóâàëî ö³ âîðîæ³

ïî÷óòòÿ? Íàéá³ëüøå  òðèâîãà Êóïåðà çà ìàéáóòíº éîãî êðà¿íè, â ÿê³é

óñ³ìà ì³öíî çàòâåðäæóâàëàñÿ äîëàðîâà öèâ³ë³çàö³ÿ, çàãàëüíà ïðîäàæ-

í³ñòü ³ öèí³çì. Äî òîãî æ êàðòèíè çàñåëåííÿ Àìåðèêè êîëîí³ñòàìè â çíàìå-

íèò³é åïîïå¿ ïðî Øê³ðÿíó Ïàí÷îõó äîùåíòó ðóéíóâàëè ñòâîðåíó ³ñòî-

ðèêàìè ëåãåíäó ïðî âèíÿòêîâ³ñòü àìåðèêàíñüêîãî ðîçâèòêó áåç âëàñòèâèõ

ªâðîï³ âàæêèõ ñóïåðå÷íîñòåé.

Â³ñ³ìíàäöÿòå ñòîë³òòÿ  ÷àñ, êîëè êîëîí³ñòè, ïðîñóâàþ÷èñÿ íà çà-

õ³ä, çàéìàëè àìåðèêàíñüê³ â³ëüí³ çåìë³ ³ êîëè çàðîäæóâàëèñÿ îñíîâè ìàé-

áóòíüîãî ñïîñîáó æèòòÿ êðà¿íè, âîñêðåñëî íà ñòîð³íêàõ êóïåð³âñü-

êèõ ðîìàí³â; âîíî âò³ëèëîñÿ â ðèñàõ á³ëèõ ³ ÷åðâîíîøê³ðèõ ãåðî¿â, ó ¿õ-

í³õ çàõîïëèâèõ ïðèãîäàõ, ó ò³é ³ñòîðè÷í³é àòìîñôåð³ åïîõè, áåç ÿêî¿ íå

áóëî á âèðàçíî â³ä÷óòíî íàö³îíàëüíî¿ ñâîºð³äíîñò³ êóïåð³âñüêî¿ òâîð÷îñò³

³ éîãî ï³çíàâàëüíî¿ ñèëè. Óñ³ì öèì çàõîïëþº íàñ ³ Îñòàíí³é ³ç ìîã³êàí.

Öåé çàãîëîâîê ñòàâ êðèëàòèì âèðàçîì ó ë³òåðàòóðíîìó ³ ðîçìîâíîìó

ìîâëåíí³ áàãàòüîõ êðà¿í: ëþäåé, ÿê³ çáåð³ãàþòü â³ðí³ñòü âèñîêèì, àëå

âòðà÷åíèì ³äåàëàì, íàçèâàþòü îñòàíí³ìè ç ìîã³êàí. Â ³ñòîð³¿ Íàòò³

Áàìïî (ç 1745 ïî 1805 ð³ê)  ãåðîÿ öèêëó ³ç ïÿòè êíèæîê ïðî Øê³ðÿíó

Ïàí÷îõó  ïîä³¿ Îñòàííüîãî ³ç ìîã³êàí â³äáóâàþòüñÿ â 1757 ðîö³, ï³ñëÿ

ïðèãîä Íàòò³, ïðî ÿê³ ìè äîâ³äàëèñÿ ç ðîìàíó Çâ³ðîá³é. Àëå Îñòàíí³é

ç ìîã³êàí íàïèñàíèé áóâ áàãàòî ðîê³â ðàí³øå â³ä Çâ³ðîáîÿ. Â³í çÿâèâñÿ

ó 1826 ðîö³, ì³æ ðîìàíàìè Ï³îíåðè ³ Ïðåð³ÿ, ó ÿêèõ Íàòò³ Áàìïî 

öå ðîçãóáëåíèé, ñóìíèé, à íàïðèê³íö³  âìèðàþ÷èé ñòàðèé. ² àâòî-

ðîâ³, áóâà, çàõîò³ëîñÿ ïîáà÷èòè ñâîãî óëþáëåíîãî ãåðîÿ Íàòò³ òà éîãî

äðóãà ³íä³àíöÿ Âåëèêîãî Çì³ÿ íå áåçãëóçäèìè, íà¿âíèìè, ÷àñîì êóìåäíè-

ìè ä³äóãàíàìè Ï³îíåð³â, à ùå ïîâíèìè ñèë, ïîòð³áíèìè ëþäÿì ³ çä³é-

ñíþþ÷èìè çàðàäè íèõ ãåðî¿÷í³ ïîäâèãè. ² âñå-òàêè â ñàìîìó çàãîëîâêó 

Îñòàíí³é ³ç ìîã³êàí  çâó÷èòü ÿêàñü ñìóòíà íîòà. Ïðî òðàã³÷í³ äîë³

³íäàíñüêèõ ïëåìåí ïèñüìåííèê ðîçïîâ³äàº òóò ç îñîáëèâî ãëèáîêèì ïî-

÷óòòÿì.

Ä³éñíî, ó ñâîºìó ñòàâëåíí³ äî â³éíè ì³æ ôðàíöóçàìè òà àíãë³éöÿìè,

ÿê³ â³äâîéîâóâàëè îäèí ó îäíîãî àìåðèêàíñüê³ çåìë³, Êóïåð íå çîâñ³ì

îáºêòèâíèé. Àíãë³éö³, òàê ñàìî ÿê ³íä³àíñüê³ ïëåìåíà, ÿêèõ óäàëîñÿ íè-

öèìè ñïîñîáàìè çàëó÷èòè íà ñâ³é á³ê, ó çîáðàæåíí³ ïèñüìåííèêà ³ á³ëüø

øëÿõåòí³, ³ ìåíø ï³äñòóïí³, í³æ ôðàíöóçè òà ¿õí³ ³íä³àíñüê³ ñîþçíèêè.

Ôðàíöóçüêèé êîìàíäèð Ìîíêàëüì, ãàëàíòíèé çîâí³, àëå äîñâ³ä÷åíèé

³ öèí³÷íèé ó ñâî¿õ äèïëîìàòè÷íèõ õèòðèõ âèò³âêàõ, âèãëÿäàº àìîðàëüíèì

ïîðó÷ ³ç êîìàíäèðîì àíãë³éö³â ÷åñíèì âîÿêîì Ìàíðî. ßêèìè ò³ëüêè åï³-

òåòàìè íå íàãîðîäæóþòü ãóðîí³â Ñîêîëèíå Îêî ³ éîãî ³íä³àíñüê³ äðóç³!

Àëå æ ìåòà â³éíè, ÿêó ïðîâàäèëè ôðàíöóçè é àíãë³éö³ íà àìåðèêàíñüêèõ

çåìëÿõ, áóëà òàêîþ æ íåñïðàâåäëèâîþ òà æîðñòîêîþ, à îáìàíóò³ íèìè

³íä³àíö³ òàê ñàìî ãèíóëè â áîðîòüá³ íàöüêîâàíèõ îäíå íà îäíå ïëåìåí.

Ó ðèñàõ ñòàðîãî âîæäÿ, ìóäðîãî Òàìåíóíäà, âò³ëåíèé ³ âèñîêèé ïàôîñ

íåíàâèñò³ äî çàâîéîâíèê³â, ³ ñïðàâæí³é òðàã³çì ö³º¿ íåâ³äâîðîòíî¿ çàãè-

áåë³ ³íä³àíñüêîãî íàðîäó.

Ñîêîëèíå Îêî ç³ ñìóòêîì äèâèòüñÿ íà âñå ùå âåëè÷íîãî ñòàðîãî. Âè

áà÷èòå ïåðåä ñîáîþ âåëèêîãî âîæäÿ, ìóäðîãî ìîã³êàíèíà. Êîëèñü éîãî

ïðåäêè ìîãëè ïåðåñë³äóâàòè îëåíÿ íà âåëè÷åçí³é òåðèòîð³¿. À ùî æ ä³ñòà-

ëîñÿ éîãî íàùàäêàì? Êîëè Áîã â³çüìå éîãî äî ñåáå, â³í çíàéäå áëèçüêî

øåñòè ôóò³â çåìë³ é áóäå ñïîê³éíî ëåæàòè íà í³é, ÿêùî ò³ëüêè â íüîãî íå

çíàéäåòüñÿ äðóãà, ÿêèé âèðèº éîìó ìîãèëó...

Ó æîäíîìó ç ðîìàí³â åïîïå¿ ìè íå çíàéäåìî íàïèñàíèõ ç òàêîþ ïðè-

ñòðàñòþ ³ òàêèìè æèâèìè áàðâàìè ïîðòðåò³â ³íä³àíö³â, ÿê ó Îñòàííüî-

ìó ³ç ìîã³êàí. Âåëèêèé Çì³é, Óíêàñ, Ìàãóà

Ìè íå ìîæåìî íå çàõîïëþâàòèñÿ â³äâàãîþ ³ øëÿõåòí³ñòþ Âåëèêîãî

Çì³ÿ, ñòðèìàíîãî ³ ñóâîðîãî é ðàçîì ³ç òèì òàêîãî ëþáëÿ÷îãî é í³æíîãî

â ãëèáèí³ äóø³... Óíêàñ, ç éîãî ãåðî¿÷íîþ æåðòîâí³ñòþ, ãîðäîþ òåðïëÿ÷³ñ-

òþ ³ ãëèáîêî çàõîâàíèìè ñèëüíèìè ïî÷óòòÿìè, ñòàº îäíèì ³ç óëþáëåíèõ

ãåðî¿â þíèõ ÷èòà÷³â. Ô³çè÷íà ³ äóõîâíà êðàñà êðàùèõ ëþäåé éîãî ïëåìå-

í³ âò³ëåíà â íüîìó. Â³í ñõîæèé íà êîøòîâíó ñòàòóþ, âèë³ïëåíó ð³ç-

öåì ñòàðîäàâí³õ ãðåê³â. Íàïåâíî, àâòîð õîò³â, ùîá Óíêàñ âèêëèêàâ íå

ò³ëüêè çàìèëóâàííÿ, àëå ³ ïå÷àëüíî-óðî÷èñòèé íàñòð³é ³ â ìóäðîãî Òàìå-

íóíäà, ³ â Ñîêîëèíîãî Îêà, ³ â íàñ, ÷èòà÷³â êíèãè. ² öå éîìó âäàºòüñÿ.

Àäæå Óíêàñ  îñòàíí³é ç ìîã³êàí, îñòàíí³é íàùàäîê âîæä³â êîëèñü

ìîãóòíüîãî ïëåìåí³... ×è íå òîìó çàãèáåëü Óíêàñà ñòàëà äëÿ Òàìåíóíäà

çíàêîì òîãî, ùî ïîãëÿä Ìàí³òó â³äâåðíåíèé â³ä ïëåìåí³, âóõà çàêðèò³,

ÿçèê íå â³äïîâ³äàº... Ðàçîì ç³ ñòàðèì âîæäåì ³ Ñîêîëèíèì Îêîì, ðàçîì ³ç

òâîðöåì îáðàçó Óíêàñà ìè ñïðèéìàºìî éîãî çàãèáåëü ÿê ñèìâîë äîë³ ïðè-

ðå÷åíîãî íà âèìèðàííÿ íàðîäó, ÿê â³äõ³ä ó íåáóòòÿ âñ³õ éîãî êðàùèõ

òðàäèö³é ³ óñòî¿â.

À Êîðà  ïðåêðàñíà ä³â÷èíà, ñèëüíà äóõîì, â³äâàæíà, â³ðíà ³ í³æíà

â äðóæá³ òà â êîõàíí³? Õ³áà, ÷èòàþ÷è ïðî íå¿, ìè íå äóìàºìî ïðî øëÿõåòíó

ëþäÿí³ñòü õóäîæíèêà, äàëåêîãî â³ä ðàñîâî¿ çàðîçóì³ëîñò³? Àäæå Êîðà áóëà

ìåòèñêîþ, à ðàçîì ³ç ÷åðâîíîøê³ðèì Óíêàñîì âîíè ñêëàäàþòü ÷àð³âíó

ïàðó êðàñåí³â, ëþäåé âèñîêèõ ïî÷óòò³â.

Òðåáà çàçíà÷èòè, ùî ìåíø ÿñêðàâèìè ³ íå òàêèìè âèðàçíèìè âèéøëè

â Êóïåðà äîáðî÷åñíèé Ìàíðî, í³æíà Àë³ñà, Õåéâîðä, ÿê³ çà çàäóìîì

àâòîðà ìàëè á, î÷åâèäíî, íåñòè â ñîá³ ì³öíèé ïîçèòèâíèé ïî÷àòîê:

÷åñí³ñòü ó âèêîíàíí³ â³éñüêîâîãî îáîâÿçêó, ñèëó áàòüê³âñüêèõ ïî÷óòò³â,

â³ðí³ñòü ó ëþáîâ³ ³, íàðåøò³, ëþäÿíå ñòàâëåííÿ äî ³íä³àíö³â-ñîþçíèê³â.

Íàñê³ëüêè ÿñêðàâ³øèé, ñêëàäí³øèé ³íä³àíåöü Ìàãóà! Â³í ï³äñòóïíèé, òâåð-

äèé, ìñòèâèé. Àëå éîãî íåíàâèñòü äî àíãë³éö³â  âèòîí÷åíà ïîìñòà, ÿêó

â³í âèíàéøîâ äëÿ Ìàíðî, âèêëèêàí³ îáðàæåíèì ïî÷óòòÿì ÷åñò³ Ìàãóà.

Éîãî çë³ñòü ³ æîðñòîê³ñòü â³äøòîâõóþòü. Òà ïèñüìåííèê íå çàõîò³â íàïè-

ñàòè ïëàñêèé, îäíîìàí³òíèé ïîðòðåò äèêóíà: Ìàãóà ãîðäèé, õîðîáðèé,

íàäçâè÷àéíî òåìïåðàìåíòíèé; ïîìñòà ñòàº éîãî âåëèêîþ ïðèñòðàñòþ ³ âè-

ñâ³òëþº éîãî ïîñòàòü ëèõîâ³ñíî-ïîõìóðèì ñâ³òëîì. Æîðñòîê³ñòü Ìàãóà

âèðîñòàº íå ïðîñòî ç éîãî çë³ñíî¿ äóø³. Êîëèñü ìîãóòí³é âîæäü ÷åðâî-

íèõ ïðèîçåðíèõ ãóðîí³â, â³í áóâ âèãíàíèé ñâî¿ì ïëåìÿì, òîìó ùî á³ë³

ëþäè ââ³ðâàëèñÿ â éîãî ë³ñè, íàâ÷èëè éîãî ïèòè âîãíåííó âîäó, ³ â³í

çðîáèâñÿ ëåäàðåì. ² äî òîãî æ ãîðäèé Ìàãóà í³êîëè íå çàáóäå îáðàçè,

íàíåñåíî¿ éîìó Ìàíðî, ÿêèé ïðè áë³äîëèöèõ âî¿íàõ âåë³â çâÿçàòè éîãî,

³ éîãî áèëè, ÿê ñîáàêó. Òàê, äîëÿ Ìàãóà, çàïåêëîãî ìåñíèêà, âèííîãî

â çàãèáåë³ îñòàííüîãî ç ìîã³êàí ³ ïðåêðàñíî¿ Êîðè, ñòàº òåæ íåâ³äºì-

íîþ â³ä òðàãåä³¿ éîãî íàðîäó.

ßêáè ìè ÷èòàëè êíèãè ïðî Íàòò³ Áàìïî â ò³ì ïîðÿäêó, ó ÿêîìó âèõî-

äèëè éîãî ÷àñòèíè, ìè á, íàïåâíî, ç ïî÷óòòÿì ùèðîñåðäíîãî ïîëåãøåí-

íÿ ï³ñëÿ Ï³îíåð³â ïðî÷èòàëè Îñòàííüîãî ³ç ìîã³êàí. Öå ìîæå, íà

ïåðøèé ïîãëÿä, âèäàòèñÿ äèâíèì. Àäæå áàãàòî ñòîð³íîê ðîìàíó îâ³ÿí³

ñìóòêîì, ïî÷óòòÿì ùåìëèâîãî æàëþ äî òàê ðàíî çàãèáëèõ Óíêàñà ³ Êîðè.

Àëå ï³ñëÿ òîãî, ÿê ó ïåðøîìó ðîìàí³ Ï³îíåðè íàø óëþáëåíèé ãåðîé,

ñàìîòí³é ñòàðèé Íàòò³, ³ éîãî â³ðíèé äðóã, ñòàðåçíèé Âåëèêèé Çì³é,

çàëèøèëè ÷èòà÷à ó ñïîâíåíèõ ã³ðêîòè ðîçäóìàõ, ìè ç ðàä³ñòþ çóñòð³÷àº-

ìîñÿ ç Ñîêîëèíèì Îêîì ó íîâîìó ðîìàí³: Íàòò³ òóò ó ðîçêâ³ò³ ñèë. Óñå

òå, ùî ìîãëî äàòè éîìó íàáëèæåííÿ äî ïðèðîäè ³ äî æèòòÿ ³íä³àíñüêèõ

ïëåìåí, çàõîïëþº ³ ðàäóº ÷èòà÷à. Áàðâè, çàïàõè, øåëåñò ë³ñ³â íàïîâíåí³

äëÿ íüîãî îñîáëèâèì çíà÷åííÿì. Ñë³äîïèò çà ïîêëèêàííÿì, â³í ³ç ðàçþ-

÷îþ ñïîñòåðåæëèâ³ñòþ â³ä÷óâàº íåáåçïåêó, ùî êðèºòüñÿ çà ë³ñîâèìè çâó-

êàìè, ñïëåñêàìè âîäè ð³ê ³ îçåð, éîìó çðîçóì³ë³ çàäóìè âîðîã³â, â³í íà÷åáòî

çëèòèé ³ç òàºìíèöÿìè ïðèðîäè. ² öåé ïðîñòèé, ãðàíè÷íî ñêðîìíèé ìèñëè-

âåöü çäàºòüñÿ íàì çãîäîì âåëè÷íîþ ëþäèíîþ ÷èñòî¿ äóø³, íå ç³ïñóòîþ

çëîì âëàñíèöüêîãî ñâ³òó. Àäæå âñ³ éîãî â÷èíêè äî ê³íöÿ áåçêîðèñëèâ³:

â³í ï³ääàº ñåáå ñìåðòåëüí³é íåáåçïåö³ çàäëÿ ïîðÿòóíêó Àë³ñè, Êîðè,

Óíêàñà, íå áàæàþ÷è ñëóõàòè ïðî âèíàãîðîäó, ÿêó éîìó îá³öÿº Õåéâîðä.

Íàòò³ áåçãðàìîòíèé ³ íà ïåðøèé ïîãëÿä ïðèì³òèâíèé, àëå, âèÿâëÿºòüñÿ,

â³í ùåäðèé äóøåâíî; íåùàäíèé ó âèð³øàëüíèõ ñóòè÷êàõ ³ç âîðîãàìè,

â³í äåë³êàòíèé, ÷óòòºâèé ³ ìÿêèé ³ç äðóçÿìè. Éîãî ïðèêðàøàº ³ ïîâàãà

äî çàêîí³â ³ çâè÷à¿â ³íä³àíö³â: éîìó äàëåêèé íåëþäñüêèé ðàñèçì, ùî òàê

ðîçëþ÷óº áë³äîëèöèõ. Íàâ³òü ïðî ì³íã³â Ñîêîëèíå Îêî ãîâîðèòü: Íó,

ùî ñòîñóºòüñÿ ìåíå, òî ÿ ëþáëþ ñïðàâåäëèâ³ñòü ³ òîìó íå ñêàæó, ùîá ÿ

íåíàâèä³â ì³íã³â... Éîìó áëèçüê³ òðèâîãè òà ïðèêðîù³ ³íä³àíñüêèõ äðó-

ç³â, ³ ðàçîì ç íèìè â³í íàçèâàº Óíêàñà ãîðä³ñòþ äåëàâàð³â. Êîëè þíèé

ìîã³êàíèí ïîòðàïëÿº ó ïîëîí äî ãóðîí³â, Íàòò³ éäå íàçóñòð³÷ ìîæëèâèì

ìóêàì ³ çàãèáåë³, ùîáè âðÿòóâàòè ñâîãî ìîëîäîãî äðóãà  ³íàêøå â³ð-

í³ñòü çíèêíå íà çåìë³...

À â äðàìàòè÷íîìó åï³çîä³, êîëè Ìàãóà çàáèðàº Êîðó, ùîáè ðàäè ïîìñ-

òè çðîáèòè ¿¿ ñâîºþ äðóæèíîþ, ÷è âàãàºòüñÿ õî÷à õâèëèíó ñàìîòí³é Ñîêî-

ëèíå Îêî, ãîòîâèé ñòàòè áðàíöåì Ìàãóà çàì³ñòü Êîðè? Àäæå ¿¿ ïðèíè-

æåííÿ, à ìîæëèâî, ³ çàãèáåëü, ñòàíóòü âàæêèì ãîðåì äëÿ ¿¿ áëèçüêèõ. Ñêðîì-

íèé ãåðî¿çì Íàòò³ º ³ òå, ùî ïîäâèãè, ÿê³ â³í çä³éñíþº, çäàþòüñÿ éîìó

ñàìîìó í³÷èì íå ïðèì³òíèìè ³ ïîâñÿêäåííèìè â÷èíêàìè, ðîáëÿòü âåñü

îáðàç ñë³äîïèòà âò³ëåííÿì ÷èñòî¿ ïðèðîäíîñò³: óëþáëåíèé ãåðîé Êóïåðà

ïðîòèñòî¿òü ç âîë³ àâòîðà ôàëüøèâ³é öèâ³ë³çàö³¿ ðîçðàõóíêó ³ êîðèñò³

öèâ³ë³çàö³¿, ïåðåâàãè ÿêî¿ ïèñüìåííèê ³íêîëè ï³ääàâàâ ãëèáîêèì ñóìí³-

âàì.

Â Îñòàííüîìó ³ç ìîã³êàí ³íä³àíñüêèé íàðîä, éîãî æèòòÿ ³ áîðîòüáà

çàéìàþòü ùå á³ëüøå ì³ñöÿ, í³æ â ³íøèõ ðîìàíàõ ïðî Øê³ðÿíó Ïàí÷îõó.

Êóïåð ³ç õâèëþâàííÿì ³ òðèâîãîþ ïèñàâ ïðî íåðîçä³ëüíó âëàäó äîëà-

ðà, ùî ïðèéøëà íà çì³íó ïàòð³àðõàëüíîãî æèòòÿ ³íä³àíñüêèõ ïëåìåí íà

â³ëüíèõ àìåðèêàíñüêèõ ïðîñòîðàõ.

Íàïåâíî, òîìó òàêèìè ÿñêðàâèìè ôàðáàìè çìàëüîâàíà êàðòèíà íå-

çàéìàíî¿ ïðèðîäè: ë³ñ³â, ùå íå âèðóáàíèõ ñîêèðîþ êîëîí³ñò³â, ÷èñòèõ

ð³ê ³ ïðîçîðèõ îçåð. ² â öèõ æå ïî÷óòòÿõ ³ äóìêàõ õóäîæíèêà  äæåðåëî

ò³º¿ ðîìàíòè÷íî¿ ï³äíåñåíîñò³, ç ÿêîþ îïèñàí³ ñïîâíåí³ îñîáëèâî¿, äå-

êîëè ïîõìóðî¿ ïîåç³¿ îáðÿäè ìèðíèõ ïëåìåí ³ ïëåìåí, ÿê³ ñòóïèëè íà

ñòåæêó â³éíè. ßê³ ëèõîâ³ñí³ ôàðáè çíàõîäèòü õóäîæíèê äëÿ ñïîâíåíî¿

äèíàì³êè â³éñüêîâèõ êàðòèí, ³ ÿê³ âèòîí÷åí³ ïîð³âíÿííÿ ³ ñèìâîë³÷í³

îáðàçè ïðèêðàøàþòü ìîâó ³íä³àíö³â! Ïðîíèçàí³ ïîåòè÷íèìè îáðàçàìè

ñï³âè ä³â÷àò, ÿê³ îïëàêóþòü Óíêàñà òà Êîðó: Óíêàñ áóâ áàðñîì ñâîãî

ïëåìåí³, éîãî ìîêàñèíè íå çàëèøàëè ñë³äó íà ðîñ³, ñòðèáîê éîãî áóâ

ïîä³áíèì íà ñòðèáîê ìîëîäîãî îëåíÿ; î÷³ áóëè ÿñêðàâ³ø³ â³ä ç³ðîê ó òåìíó

í³÷; ãîëîñ ï³ä ÷àñ áèòâè ìîãóòí³é, ÿê ãð³ì Ìàí³òó...

Ìè ïåðåæèâàºìî, ÷èòàþ÷è ðîìàí, çàõîïëåííÿ, ÿêå íå çàëèøàº íàñ í³

íà õâèëèíó, ñìåðòåëüíî íåáåçïå÷íèìè ïðèãîäàìè, âèãàäàíèìè ç âèòîí-

÷åíîþ âèíàõ³äëèâ³ñòþ òà ôàíòàç³ºþ. Ìàéñòåðí³ñòü Êóïåðà áåçïåðå÷íî

äîñÿãëà â Îñòàííüîìó ³ç ìîã³êàí ñâîº¿ çð³ëîñò³.

×è ì³ã Êóïåð çàïåðå÷óâàòè ³ñòîðè÷íó îáóìîâëåí³ñòü ðóéíóâàííÿ ïàò-

ð³àðõàëüíîãî óêëàäó êîëèñü ºäèíèõ ãîñïîäàð³â àìåðèêàíñüêèõ çåìåëü?

Çâè÷àéíî æ, íå ì³ã. Â³í ïðåêðàñíî ðîçóì³â, ùî êîëîí³ñòè çàêëàäàëè

îñíîâè âèñîêîðîçâèíåíî¿ ïðîìèñëîâî¿ äåðæàâè, ³ çàêîíè ³ñòîðè÷íîãî

ðîçâèòêó ðîáèëè öåé ïðîöåñ íåìèíó÷èì. Àëå ïèñüìåííèê ó ñâî¿é åïîïå¿,

³ îñîáëèâî â Îñòàííüîìó ³ç ìîã³êàí, çàñóäæóâàâ òó íåëþäñüê³ñòü ³ æîðñ-

òîê³ñòü, ç ÿêîþ ô³çè÷íî çíèùóâàâñÿ ö³ëèé íàðîä; â³í çàñóäæóâàâ çíåâàãó

äî éîãî â³êîâèõ òðàäèö³é, ùî éäå â³ä ðàñîâî¿ çàðîçóì³ëîñò³ çàâîéîâíèê³â,

ÿê³ ñïðèéìàëè ³íä³àíö³â ò³ëüêè ÿê æîðñòîêèõ äèêóí³â. Êóïåð ââàæàâ, ùî

ïðîñóâàííÿ íà çàõ³ä ìîãëî áóòè íå òàêèì êðîâîïðîëèòíèì, ÿêáè êîëîí³-

ñòè øóêàëè øëÿõ³â äîìîâëåíîñò³ ³ äðóæáè, ïðèêëàäîì ÿêî¿ â³í çðîáèâ

ñòîñóíêè Ñîêîëèíîãî Îêà ç Óíêàñîì ³ Âåëèêèì Çì³ºì  â³ðíèì ñóïóò-

íèêîì éîãî äîâãîãî æèòòÿ.

×è áóäåìî ìè çàñóäæóâàòè ïèñüìåííèêà çà òå, ùî â³í ðîìàíòè÷íî

âèâèùèâ ñâî¿õ ³íä³àíñüêèõ ãåðî¿â, ðîçìàëþâàâ ¿õ íàñò³ëüêè ïèøíèìè ôà-

ðáàìè, îïîåòèçóâàâ óâåñü ¿õí³é ïîáóò, ³íøèìè ñëîâàìè, ³äåàë³çóâàâ ¿õ?

Í³! Ìè çàõîïëþºìîñÿ òàëàíòîì ïèñüìåííèêà ³ ãëèáîêî ïîâàæàºìî ëþ-

äÿí³ñòü ³ ñì³ëèâ³ñòü, ç ÿêîþ â³í íàìàëþâàâ äàëåê³ â³ä ³äèë³¿ êàðòèíè

îñâîºííÿ àìåðèêàíñüêèõ çåìåëü.

Íàòò³ Áàìïî ïðîéäå ùå âåëèêèé øëÿõ äî ñâîãî ñóìíîãî ê³íöÿ. ×èòà÷

áóäå çóñòð³÷àòèñÿ ç íèì â ³íøèõ êíèãàõ åïîïå¿ ³ í³êîëè íå ðîç÷àðóºòüñÿ

â öüîìó ñêðîìíîìó ³ øëÿõåòíîìó ãåðî¿.

Çà Íàä³ºþ Åéøèñê³íîþ

ÐÎÇÄ²Ë ²

ß ñëóõàþ, ñêàæè ñêîð³øå:

×è º ÿêàñü çàãðîçà òðîíó?

Ãîòîâ ïî÷óòè ùîíàéã³ðøå.

Ñêàæè  ÷è âòðàòèâ ÿ êîðîíó?

Øåêñï³ð

àðàêòåðíîþ îñîáëèâ³ñòþ êîëîí³àëüíèõ â³éí ó Ï³âí³÷í³é

Àìåðèö³ áóëî òå, ùî ïåðåä òèì, ÿê çóñòð³òèñÿ íà ïîë³

áîþ, âîðîæ³ ñòîðîíè ïåðåáîðþâàëè ÷èñëåíí³ òðóäíîù³

é íåáåçïåêè, ðóõàþ÷èñü íàçóñòð³÷ îäíà îäí³é ÷åðåç äèêó,

íåîáæèòó ì³ñöåâ³ñòü. Øèðîêà ñìóãà ìàéæå íåïðîíèêíèõ ë³ñ³â â³ää³-

ëÿëà ôðàíöóçüê³ ïðîâ³íö³¿ â³ä àíãë³éñüêèõ êîëîí³é. Âèòðèâàë³ êîëî-

í³ñòè é ñîëäàòè, âèøêîëåí³ â ªâðîï³, ÿê³ áèëèñÿ íà ¿õíüîìó áîö³, íå

ðàç ì³ñÿöÿìè äîëàëè ïîðîãè ñòð³ìêèõ ð³÷îê ³ ïðîêëàäàëè ñîá³ äîðîãó

÷åðåç êðóò³ ã³ðñüê³ ñõèëè, ùîá îòðèìàòè íàãîäó âèÿâèòè ñâîþ õîðîá-

ð³ñòü ó â³éñüêîâ³é ñóòè÷ö³. Çìàãàþ÷èñü ó âèòðèâàëîñò³ é ñàìîçðå-

÷åíí³ ç äîñâ³ä÷åíèìè òóá³ëüíèìè âî¿íàìè, âîíè íàâ÷èëèñÿ áîðîòèñÿ

ç òðóäíîùàìè. Äëÿ òèõ, õòî ïîêëÿâñÿ ö³íîþ âëàñíî¿ êðîâ³ çàäîâîëü-

íèòè æàäîáó ïîìñòè, ÿê òàêîæ ³ äëÿ òèõ, ùî ïðîâàäèëè ó öèõ êðàÿõ

áåçñåðäå÷íó, åãî¿ñòè÷íó ïîë³òèêó äàëåêèõ ºâðîïåéñüêèõ ìîíàðõ³â,

çäàâàëîñÿ, íå ³ñíóâàëî æîäíèõ ïåðåïîí.

Íàïåâíî, ó âñ³é ö³é âåëè÷åçí³é ïðèêîðäîíí³é çîí³, öÿ æîðñòîêà

â³éíà íå áóëà òàêîþ çàïåêëîþ ³ íåùàäíîþ, ÿê ó ì³ñöåâîñò³, ðîçòà-

øîâàí³é ïîáëèçó âèòîê³â Ãóäçîíó é ñóñ³äí³õ ³ç íèì îçåð.

Ñïðèÿòëèâ³ óìîâè ò³º¿ ì³ñöåâîñò³ áóëè í³áè ñòâîðåí³ ñàìîþ ïðè-

ðîäîþ äëÿ ïåðåñóâàííÿ àðì³é. Äîâãà ñìóãà îçåðà Øàìïëåí, ùî ïðî-

ñòÿãàëàñÿ â³ä êîðäîí³â Êàíàäè ó ãëèáèíó ñóñ³äíüî¿ ïðîâ³íö³¿ Íüþ-

Éîðê, äàâàëè ôðàíöóçàì ÷óäîâó ìîæëèâ³ñòü äîñèòü ëåãêî äîëàòè

ïîëîâèíó â³äñòàí³, ÿêà â³ää³ëÿëà ¿õ â³ä ïðîòèâíèê³â. Ï³âäåííà ÷àñ-

òèíà Øàìïëåíó çºäíàíà ç ³íøèì âîäîéìèùåì, ÿêå ºçó¿òñüê³ ì³ñ³î-

íåðè çà íàäçâè÷àéíî ÷èñòó òà ïðîçîðó âîäó íàçâàëè Ñâÿòèì îçåðîì.

Ó éîãî âîäàõ âîíè çä³éñíþâàëè òà¿íñòâî õðåùåííÿ. Ìåíø çàïîïàä-

ëèâ³ àíãë³éö³ ââàæàëè, ùî â³ääàëè íàëåæíó øàíó êðèøòàëåâî

÷èñòèì âîäàì îçåðà, íàçâàâøè éîãî íà ÷åñòü ñâîãî ïðàâëÿ÷îãî ïðèíöà

ç äèíàñò³¿ Ãàííîâåð³â.

Òàê, í³áè îáºäíàâøèñü ïðîòè ñï³ëüíîãî

âîðîãà, êîëîí³çàòîðè ïîçáàâèëè ÷àð³âíå ë³ñîâå îçåðî éîãî ïåðâèííî-

ãî ³ìåí³ Ãîð³êàí

Îìèâàþ÷è ÷èñëåíí³ îñòðîâêè, Ñâÿòå îçåðî ïåðåòèíàº ãîðè ³ ïðî-

ñòÿãàºòüñÿ íà ê³ëüêà ë³ã

íà ï³âäåíü, àæ äî âèñîêî¿ ð³âíèíè, ÷åðåç

ÿêó ïðîëÿãàëà äîðîãà äî áåðåã³â Ãóäçîíó. Çâ³äòè, ÿêùî íå âðàõîâó-

âàòè ÷èñëåííèõ ïîðîã³â, ð³êà áóëà ñóäíîïëàâíîþ.

Ïðàãíó÷è ðåàë³çóâàòè ñâî¿ ïëàíè, çàïîâçÿòëèâ³ òà íåâãàìîâí³ ôðà-

íöóçè ä³ñòàâàëèñü, íàâ³òü, äàëåêèõ ³ ìàéæå íåïðîõ³äíèõ Àëëåãàíñü-

êèõ ã³ð. Òîìó î÷åâèäíî, ùî ç ¿õíüîþ ñëàâíîçâ³ñíîþ êì³òëèâ³ñòþ,

âîíè íå ìîãëè íå ïîì³òèòè ïðèðîäíèõ ïåðåâàã ì³ñöåâîñò³, ïðî ÿêó

ìè ðîçïîâ³äàëè. Âîíà ñòàëà êðèâàâîþ àðåíîþ, íà ÿê³é â³äáóâàëîñÿ

á³ëüø³ñòü áèòâ çà ïðàâî ïàíóâàòè ó êîëîí³ÿõ.

Ó ì³ñöÿõ, íàéá³ëüø ñïðèÿòëèâèõ äëÿ ïåðåñóâàííÿ, áóëè çâåäåí³

ôîðòè; âîíè ïåðåõîäèëè ç îäíèõ ðóê ó äðóã³, ¿õ íèùèëè ³ çíîâó

â³äáóäîâóâàëè  òî ôðàíöóçè, òî àíãë³éö³  çàëåæíî â³ä òîãî,

õòî ïåðåìàãàâ.

Òîä³, êîëè çåìëåðîáè øóêàëè áåçïå÷í³øèõ ì³ñöü ñåðåä äàâí³øèõ

ïîñåëåíü, ö³ë³ àðì³¿ ëþäåé çíàõîäèëè ïðèòóëîê ó äèêèõ ë³ñàõ. Á³ëü-

ø³ñòü ³ç íèõ çàëèøàëèñÿ ëåæàòè ó ò³é çåìë³, ³ ò³ëüêè äåÿê³ ïîâåðòà-

ëèñÿ, âèñíàæåí³ òÿæêèìè âèïðîáóâàííÿìè é ïðèãí³÷åí³ ïîðàçêîþ.

² âñå æ ó öèõ õàùàõ âèðóâàëî æèòòÿ. Ó çàò³íêàõ ë³ñó é âóçüêèõ

äîëèíàõ ÷àñòåíüêî çâó÷àëà â³éñüêîâà ìóçèêà, à ç ã³ðñüêèõ âåðøèí

íå ðàç ÷óëîñÿ â³äëóííÿ òî ñì³õó, òî æàðò³âëèâèõ âèãóê³â áåçñòðàø-

íèõ, ëåãêîâàæíèõ þíàê³â, ÿê³ ó ðîçêâ³ò³ ñèë áåçòóðáîòíî ïîñï³øàëè

íàçóñòð³÷ ñìåðò³.

Ñàìå ó ö³é ì³ñöåâîñò³, ùî áóëà ñâ³äêîì ðîçáðàòó é êðîâîïðî-

ëèòòÿ, ðîçãîðòàëèñÿ ïîä³¿, ïðî ÿê³ ìè çáèðàºìîñÿ ðîçïîâ³ñòè. Íàøà

îïîâ³äü ñòîñóºòüñÿ òðåòüîãî ðîêó â³éíè ì³æ Àíãë³ºþ ³ Ôðàíö³ºþ,

²äåòüñÿ ïðî îçåðî Äæîðäæ.

Ãîð³êàí  ó áóêâàëüíîìó ïåðåêëàä³  õâ³ñò îçåðà. Ä³éñíî, öå îçåðî º í³áè

ïðîäîâæåííÿì îçåðà Øàìïëåí. Òàêó îïèñîâó íàçâó éîìó äàëî ïëåìÿ, ùî æèëî

ïîáëèçó.

Ë ³ ã à  ì³ðà â³äñòàí³, äîð³âíþº òðüîì ìèëÿì àáî 4,8 êì.

ùî áèëèñÿ çà ïðàâî âîëîä³òè êðà¿íîþ, ÿêó âðåøò³ îáèäâ³ é âòðà-

òèëè.

×åðåç íåêîìïåòåíòí³ñòü â³éñüêîâîãî êîìàíäóâàííÿ ó êîëîí³ÿõ

³ ôàòàëüíó â³äñóòí³ñòü ð³øó÷èõ ä³é ç áîêó óðÿäó â ìåòðîïîë³¿, Âåëè-

êà Áðèòàí³ÿ çàãóáèëà òó ãîðäó ñëàâó, ùî áóëà çäîáóòà òàëàíîâèòèìè

³ õîðîáðèìè ¿¿ âî¿íàìè òà äåðæàâíèìè ä³ÿ÷àìè ó ìèíóëîìó. Â³ä÷óâ-

øè, ùî âîðîãè á³ëüøå íå áîÿòüñÿ ¿õíüî¿ áàòüê³âùèíè, ¿¿ ï³ääàí³

çà îêåàíîì âòðàòèëè âïåâíåí³ñòü ³ ïî÷óòòÿ âëàñíî¿ ã³äíîñò³, õî÷ ³ íå

â³ä÷óâàëè ñåáå âèííèìè, îñê³ëüêè æîäíèì ÷èíîì íå áóëè ïðè÷åòí³

äî ãðóáèõ ïîìèëîê óðÿäó. Ùå íåäàâíî ö³ ëþäè íàëåæàëè äî âèáðà-

íî¿ àðì³¿ êðà¿íè, ÿêó ç ñèí³âñüêîþ â³ääàí³ñòþ ïîâàæàëè é ñë³ïî

ââàæàëè íåïåðåìîæíîþ, àðì³¿, ÿêó ïðîâàäèâ îäèí ³ç íàéêðàùèõ

êîìàíäèð³â òîãî ÷àñó. Âîíà áóëà ãàíåáíî ðîçáèòà æìåíüêîþ ôðàí-

öóç³â òà ³íä³àíö³â ³ âðÿòóâàëà ¿¿ â³ä ïîâíîãî çíèùåííÿ ò³ëüêè

õîëîäíîêðîâí³ñòü òà ìóæí³ñòü þíàêà ç Â³ðã³í³¿, ñëàâà ÿêîãî ï³çí³øå

ñÿãíóëà íàéâ³ääàëåí³øèõ êóòî÷ê³â õðèñòèÿíñüêîãî ñâ³òó.

Óíàñë³äîê ö³º¿ íåïåðåäáà÷åíî¿ êàòàñòðîôè çíà÷íà ÷àñòèíà ïðèêîð-

äîííî¿ òåðèòîð³¿ çàëèøèëàñü íåçàõèùåíîþ. Êîëîí³ñòè, îõîïëåí³

ïàí³êîþ, æèëè â î÷³êóâàíí³ ñòðàøíèõ á³ä. Ó çàâèâàíí³ â³òðó ¿ì

â÷óâàëèñÿ áîéîâ³ âèãóêè ³íä³àíö³â. Çàêîíîì³ðíèé ñòðàõ ïåðåä â³é-

íîþ ïîñèëþâàâñÿ ðîçïîâ³äÿìè ïðî íåéìîâ³ðíó æîðñòîê³ñòü âîðîã³â:

ó ¿õí³é ïàìÿò³ ùå æåâð³ëè ñïîãàäè ïðî íåäàâí³ êðîâîïðîëèòòÿ.

Çàòàìóâàâøè ïîäèõ, âîíè ñëóõàëè ³ñòîð³¿ ïðî í³÷í³ âáèâñòâà, ñêîºí³

òóçåìöÿìè ç íàâêîëèøí³õ ë³ñ³â. Ïðèñëóõîâóþ÷èñü äî îïîâ³äîê ìàí-

äð³âíèê³â ïðî ñòðàøí³ âèïàäêè, ñëàáê³ äóõîì ëþäè òðåìò³ëè â³ä

ñòðàõó, à ìàòåð³ ç òðèâîãîþ ïîãëÿäàëè íà ñâî¿õ ä³òåé, ÿê³ áåçæóðíî

ñïàëè ó êîëèñêàõ. Íàâ³òü ò³, õòî ðàí³øå áóâ âïåâíåíèé ó ïåðåìîç³,

ïî÷àëè ñóìí³âàòèñÿ ó ìîæëèâîñò³ óñï³øíîãî çàâåðøåííÿ â³éíè.

Ï³ä íàòèñêîì ôðàíöóç³â òà ¿õí³õ òóá³ëüíèõ ñîþçíèê³â Àíãë³ÿ, çäà-

âàëîñÿ, áóëà ïðèðå÷åíà âòðàòèòè ñâî¿ âîëîä³ííÿ â Àìåðèö³. Òîìó,

êîëè ó ôîðò, ðîçòàøîâàíèé ì³æ Ãóäçîíîì ³ îçåðàìè, íàä³éøëà çâ³ñò-

êà ïðî òå, ùî ôðàíöóçüêèé ãåíåðàë Ìîíêàëüì ç ÷èñëåííîþ àðì³ºþ

ïðîñóâàºòüñÿ âçäîâæ îçåðà Øàìïëåí, îõîðîíö³ ôîðòó íå â³ä÷óëè

ðàä³ñíîãî õâèëþâàííÿ ó ïåðåä÷óòò³ çóñòð³÷³ ç âîðîãîì, ÿê íàëåæèòü

Ìàºòüñÿ íà óâàç³ Äæîðäæ Âàøèíãòîí, ÿêèé, ïîáà÷èâøè, ùî éîãî íàìàãàí-

íÿ ïåðåêîíàòè ãåíåðàëà, ÿêèé ïðèáóâ ç ªâðîïè, ó òîìó, ùî ñâî¿ìè ð³øåííÿìè

â³í ñòàâèòü àðì³þ ï³ä çàãðîçó çíèùåííÿ, ç âëàñíî¿ ³í³ö³àòèâè âäàâñÿ äî ð³øó÷èõ

ä³é ³ âðÿòóâàâ çàëèøêè àíãë³éñüêî¿ àðì³¿ â³ä çàãèáåë³. Ñëàâà, çäîáóòà Âàøèíãòî-

íîì ï³ä ÷àñ ö³º¿ îïåðàö³¿, ñòàëà îñíîâíîþ ïðè÷èíîþ éîãî ïðèçíà÷åííÿ ãîëîâíî-

êîìàíäóþ÷èì àìåðèêàíñüêî¿ àðì³¿.

ñïðàâæí³ì âî¿íàì, à ç³ ñòðàõîì î÷³êóâàëè ïîäàëüøîãî ðîçâèòêó ïî-

ä³é. Öþ çâ³ñòêó ïðèí³ñ îäíîãî òåïëîãî ë³òíüîãî äíÿ ãîíåöü-³íä³à-

íåöü ðàçîì ³ç ëèñòîì â³ä êîìàíäèðà ôîðòó, ðîçòàøîâàíîãî íà áåðåç³

Ñâÿòîãî îçåðà, ó ÿêîìó òîé ïðîñèâ òåðì³íîâî ïðèñëàòè ïîòóæíå

ï³äêð³ïëåííÿ. ßê ìè âæå çãàäóâàëè, â³äñòàíü ì³æ öèìè äâîìà ôîð-

òàìè áóëà áëèçüêî ïÿòè ë³ã. Âóçüêó ñòåæèíó, ùî ¿õ çºäíóâàëà,

ðîçøèðèëè äëÿ òîãî, ùîáè ïî í³é ìîãëè ïåðåñóâàòèñÿ ôóðãîíè. Ìå-

øêàíåöü ë³ñ³â ñïðîì³ãñÿ á ïîäîëàòè öþ â³äñòàíü çà ÿêèõîñü äâ³

ãîäèíè, àëå â³éñüêîâèé ï³äðîçä³ë ³ç â³äïîâ³äíèìè îáëàäóíêàìè, âè-

¿õàâøè âðàíö³, ì³ã ïðèáóòè äî ì³ñöÿ ïðèçíà÷åííÿ ò³ëüêè íàäâå÷³ð.

Â³ðí³ ñëóãè áðèòàíñüêîãî êîðîëÿ íàçâàëè îäíå ç öèõ ë³ñîâèõ óêð³ï-

ëåíü  ôîðòîì Â³ëüÿìà Ãåíð³, à ³íøå  ôîðòîì Åäâàðä, íà ÷åñòü

óëþáëåíèõ ïðèíö³â ïðàâëÿ÷î¿ äèíàñò³¿. Áóâàëèé ñîëäàò, øîòëàí-

äåöü Ìàíðî ç ðåãóëÿðíèì ïîëêîì ³ ê³ëüêîìà ì³ñöåâèìè âîëîíòåðà-

ìè óòðèìóâàâ ïåðøèé. Ö³º¿ ñèëè áóëî íàäòî ìàëî äëÿ òîãî, ùîá

ïðîòèñòîÿòè ãð³çí³é àðì³¿ Ìîíêàëüìà, ÿêà ï³äñòóïàëà äî çåìëÿíîãî

óêð³ïëåííÿ íàâêðóã ôîðòó.

À ó ôîðò³ Åäâàðä áóâ ðîçòàøîâàíèé øòàá ãåíåðàëà Âåááà, ãîëîâíî-

êîìàíäóþ÷îãî êîðîë³âñüêî¿ àðì³¿ ó ï³âí³÷íèõ ïðîâ³íö³ÿõ, ³ç â³éñüêîì,

ùî íàðàõîâóâàëî á³ëüøå ïÿòè òèñÿ÷ ñîëäàò. Îáºäíàâøè âñ³ ï³ä-

ïîðÿäêîâàí³ éîìó çàãîíè, â³í ì³ã ç³áðàòè äîñòàòíüî ñîëäàò äëÿ òîãî,

ùîá äàòè â³äñ³÷ çàïîâçÿòëèâîìó ôðàíöóçîâ³, ÿêèé â³äâàæèâñÿ â³ä³-

éòè òàê äàëåêî â³ä ñâîãî òèëó ç àðì³ºþ, íå íàáàãàòî ÷èñåëüí³øîþ.

Àëå îáèäâà êîìàíäèðè ï³ä âïëèâîì çàãàëüíèõ íàñòðî¿â òàê çàíå-

ïàëè äóõîì, ùî ¿ì çäàâàëîñÿ çà êðàùå î÷³êóâàòè ãð³çíîãî âîðîãà

ó ñåáå â ôîðòåö³ çàì³ñòü òîãî, ùîá ñïðîáóâàòè çóïèíèòè éîãî

íàñòóï, ÿê öå óñï³øíî çðîáèëè ôðàíöóçè á³ëÿ Ôîðòó äþ Êåñíå,

íàïàâøè ïåðøèìè.

Ï³ñëÿ òîãî, ÿê õâèëþâàííÿ, ñïðè÷èíåíå ñòðàøíîþ çâ³ñòêîþ, äåùî

âëÿãëîñÿ, ñåðåä ï³äðîçä³ë³â, ðîçòàøîâàíèõ â óêð³ïëåííÿõ âçäîâæ

áåðåã³â Ãóäçîíó íà ï³äñòóïàõ äî ôîðòó, ïîøèðèëàñÿ ÷óòêà ïðî òå,

ùî çàã³í, ñôîðìîâàíèé ³ç ï³âòîðà òèñÿ÷³ ñîëäàò, íà ñâ³òàíêó ìàº

âèñòóïèòè äî ôîðòó Â³ëüÿì Ãåíð³. Òå, ùî çäàâàëîñÿ ïîãîëîññÿì,

íåâäîâç³ ñòàëî ðåàëüí³ñòþ: ê³ëüêà êîðïóñ³â îòðèìàëè íàêàç ç³ øòàáó

ãîëîâíîêîìàíäóþ÷îãî íåãàéíî ãîòóâàòèñÿ äî ïîõîäó. Îòæå, íàì³ðè

ãåíåðàëà Âåááà ñòàëè î÷åâèäíèìè, ³ â òàáîð³ çíÿâñÿ ãàðìèäåð.

Íîâà÷êè á³ãàëè âçàä ³ âïåðåä, ³ ñâîºþ íåïîì³ðíîþ çàâçÿò³ñòþ ò³ëü-

êè çàâàæàëè; áóâàë³ ñîëäàòè ãîòóâàëèñÿ ó äîðîãó ïîì³ðêîâàíî, ç

íàëåæíîþ ðåòåëüí³ñòþ, õî÷ ³ â ¿õí³õ ðóõàõ, ³ îñîáëèâî â î÷àõ, â³ä÷ó-

âàëàñÿ òðèâîãà, îñê³ëüêè âîíè íå ìàëè äîñâ³äó âåäåííÿ â³éíè ó

äèêèõ, íåîáæèòèõ ë³ñàõ. Íàðåøò³ çàéøëî ñîíöå, ïîçîëîòèâøè íå-

áîñõèë çà äàëåêèìè ãîðàìè ÿñêðàâèìè áàðâàìè, ³ êîëè òåìðÿâà îãî-

ðíóëà ñâî¿ì ïîêðèâàëîì öþ â³ääàëåíó ì³ñöåâ³ñòü, ðóõ ïîâîë³ ïðèïè-

íèâñÿ, çàãàñ îñòàíí³é âîãíèê ó ðóáëåí³é õàòèí³ ÿêîãîñü îô³öåðà, ò³í³

â³ä äåðåâ âêðèëè çåìëÿíèé âàë, ³ â òàáîð³ çàïàíóâàëà òèøà.

Çã³äíî ç íàêàçîì, ÿêèé â³ääàëè íàïåðåäîäí³, ñîí ñîëäàò³â áóëî

ïîðóøåíî áàðàáàííèì áîºì, ùî íåñïîä³âàíî ïðîð³çàâ ðàíêîâó òèøó.

Ñâ³òàëî, êóäëàò³ âåðõ³âêè ñîñåí âñå ÿñí³øå âèð³çíÿëèñÿ íà òë³

÷èñòîãî, áåçõìàðíîãî íåáà. Çà ìèòü óâåñü òàá³ð áóâ íà íîãàõ. Ò³, ùî

ëèøàëèñÿ, ñõâèëüîâàíî ñïîñòåð³ãàëè çà òîâàðèøàìè, ÿê³ êâàïëèâî

ãîòóâàëèñÿ äî âè¿çäó. Íàðåøò³ ñîëäàòè âèøèêóâàëèñÿ â çàãîíè.

Äîáðå âèìóøòðóâàí³ âîÿêè ðåãóëÿðíî¿ êîðîë³âñüêî¿ àðì³¿ ãîðäîâèòî

êðîêóâàëè ó ïðàâîìó ôëàíç³ êîëîíè, à á³ëüø ñêðîìí³ âîëîíòåðè,

ç ÷èñëà ïîñåëåíö³â, çà çâè÷àºì ïîê³ðíî òðèìàëèñÿ çë³âà. Ðîçâ³äíèêè

âè¿õàëè íàïåðåä. Ïîñèëåíà îõîðîíà ñóïðîâîäæóâàëà îáîçè ç ìàéíîì.

² ïåðø í³æ ïðîìåí³ ñîíöÿ ðîçñ³ÿëè çàëèøêè ðàíêîâîãî òóìàíó,

ãîëîâíèé çàã³í â³éñüêà ð³âíîþ êîëîíîþ âèðóøèâ ó äîðîãó. Âïåâíå-

íèé âèãëÿä âîÿê³â ðîçñ³ÿâ òÿæê³ ïåðåä÷óòòÿ ó ñåðöÿõ íîâîáðàíö³â,

ÿêèõ ÷åêàëè ïåðø³ òÿæê³ âèïðîáóâàííÿ ó áîþ. Çàõîïëåí³ ïîãëÿäè

òèõ, õòî çàëèøàâñÿ, ñóïðîâîäæóâàëè êîëîíó äîòè, äîêè çâóêè â³é-

ñüêîâî¿ ìóçèêè íå ïîãëèíóëà ë³ñîâà òèøà, íåìîâ ïðèéíÿâøè âñþ

öþ ëþäñüêó ìàñó, âðàæàþ÷îãî ðîçì³ðó, â ñâî¿ îá³éìè.

Çâóêè ìóçèêè ñòèõëè, îñòàíí³ ñîëäàòè çíèêëè ó ë³ñîâ³é õàù³,

ïðîòå á³ëÿ îäíîãî ç ðóáëåíèõ áóäèíê³â, çíà÷íî á³ëüøîãî ³ çðó÷í³-

øîãî â³ä ³íøèõ, âñå ùå éøëè ïðèãîòóâàííÿ äî â³ä¿çäó. Ïåðåä âõî-

äîì äî áóäèíêó Âåááà ñòîÿëè âàðòîâ³. Ñþäè æ ïðèâåëè äåê³ëüêà

êîíåé, óêðèòèõ ïîïîíàìè; äâîº ç íèõ, áåçïåðå÷íî, áóëè ïðèçíà÷å-

í³ æ³íêàì äîñèòü âèñîêîãî ñòàíîâèùà, õî÷à òàêèõ íå ÷àñòî ìîæíà

áóëî çóñòð³òè ó ö³é äèê³é ì³ñöåâîñò³. Çáðóÿ ³ çáðîÿ, íàâàíòàæåí³ íà

áàñêîãî ÷èñòîêðîâíîãî æåðåáöÿ, ñâ³ä÷èëè ïðî òå, ùî â³í íàëåæàâ

ÿêîìóñü øòàáíîìó îô³öåðîâ³. ²íø³ êîí³, ìàáóòü, ïðèçíà÷àëèñÿ

ðÿäîâèì ñîëäàòàì. Íà ïîøòèâ³é â³äñòàí³ â³ä íèõ ç³áðàëèñÿ ñïîñòå-

ð³ãà÷³.

Ñåðåä ãëÿäà÷³â âèä³ëÿâñÿ îäèí ÷îëîâ³ê, íå ïîä³áíèé íà ³íøèõ í³

âèãëÿäîì, í³ ïîâåä³íêîþ. Ó íüîãî áóâ íàäçâè÷àéíî íåçãðàáíèé

âèãëÿä: ìàâ óñ³ íàëåæí³ ê³ñòêè òà ñóãëîáè, àëå ÿêîñü íåïðîïîðö³éíî

ñêëàäåí³ äîêóïè. Êîëè ÷îëîâ³ê âèïðîñòîâóâàâñÿ, â³í ñòàâàâ çíà÷íî

âèùèì â³ä ³íøèõ ëþäåé, à ñ³äàþ÷è, çìåíøóâàâñÿ äî çâè÷íèõ ðîçì³-

ð³â ïðåäñòàâíèê³â ñâîº¿ ðàñè. Íåïðîïîðö³éí³ñòü éîãî ê³íö³âîê,

çäàâàëîñÿ, ðîçïîâñþäæóâàëàñÿ íà âñå ò³ëî. Ãîëîâà éîãî áóëà íàäòî

âåëèêîþ, ïëå÷³ íàäì³ðó âóçüêèìè, äîâã³ ðóêè íåçãðàáíî çâèñàëè

âçäîâæ ò³ëà, çàê³í÷óþ÷èñü ìàëåíüêèìè äåë³êàòíèìè äîëîíÿìè.

Íåïîì³ðíî äîâã³ íîãè òà ñòåãíà áóëè òîíêèìè äî êðàéíîù³â, à êîë³-

íà  âåëè÷åçíî¿ òîâùèíè. Ïîãàíî ï³ä³ãíàíèé, äîñèòü íåçâè÷íèé

îäÿã ùå á³ëüøå ï³äêðåñëþâàâ íåçãðàáí³ñòü éîãî ô³ãóðè: íèçüêèé

êîì³ð áëàêèòíîãî êàìçîëà çîâñ³ì íå ïðèêðèâàâ äîâãó, õóäó øèþ,

à êîðîòê³ øèðîê³ ïîëè çàëèøàëè íà âèäó íåãàðí³ íîãè. Ï³ä êàìçî-

ëîì â³í íîñèâ æîâò³ íàíêîâ³ øòàíè äî êîë³í, ùî áóëè ïåðåâÿçàí³

íà êîë³íàõ äîñèòü áðóäíèìè á³ëèìè ñòüîæêàìè. Òîâñò³ áàâîâíÿí³

ïàí÷îõè é ÷åðåâèêè, äî îäíîãî ç ÿêèõ áóëà ïðèêð³ïëåíà ìåòàëåâà

øïîðà, çàâåðøóâàëè íèæíþ ÷àñòèíó îäÿãó, ÿêèé í³áè íàâìèñíî

âèñòàâëÿâ íàïîêàç óñ³ âàäè ô³ãóðè. Ç âåëè÷åçíî¿ êèøåí³ æîâòî¿ æè-

ëåòêè, ñèëüíî çàñìàëüöüîâàíî¿ ³ ãóñòî ðîçøèòî¿ ïîòåìí³ëèìè ñð³á-

íèìè ãàëóíàìè, ñòèð÷àâ ³íñòðóìåíò, ÿêèé, çâàæàþ÷è íà ñèòóàö³þ,

ìîæíà áóëî ñïðèéíÿòè çà íåâ³äîìó çáðîþ. Öÿ ìàëåíüêà äèâíà ð³÷

âèêëèêàëà íåàáèÿêå çàö³êàâëåííÿ â ºâðîïåéö³â, ÿê³ ïðîæèâàëè

â òàáîð³, àëå ì³ñöåâèì ìåøêàíöÿì ¿¿ ïðèçíà÷åííÿ áóëî äîáðå â³äî-

ìèì. Âèñîêèé öèâ³ëüíèé êàïåëþõ ç êîêàðäîþ, ïîä³áíèé äî òèõ, ÿê³

â òîé ÷àñ íîñèëè ñâÿùåíèêè, íàäàâàâ äîáðîìó, õî÷à äåùî áàéäó-

æîìó, îáëè÷÷þ ÷îëîâ³êà â³äò³íîê ã³äíîñò³, î÷åâèäíî, íåîáõ³äíî¿ äëÿ

âèêîíàííÿ ÿêîãîñü äóæå âàæëèâîãî çàâäàííÿ.

Çàëèøèâøè íàòîâï, ÿêèé íå íàâàæóþ÷èñü íàáëèçèòèñÿ äî øòàáó

ãåíåðàëà Âåááà ñòîÿâ îñòîðîíü, ÷îëîâ³ê, ïðî ÿêîãî ìè ðîçïîâ³ëè,

ñì³ëèâî ï³ä³éøîâ äî êîíåé ³ ïî÷àâ îãëÿäàòè ¿õ, âèñëîâëþþ÷è êðè-

òè÷í³ çàóâàæåííÿ àáî ïîõâàëó, çàëåæíî â³ä âðàæåííÿ, ÿêå âîíè íà

íüîãî ñïðàâëÿëè.

 Îöåé êîíèê, äðóæå, ÿê ÿ ðîçóì³þ, íå ì³ñöåâèé, éîãî ïðèâåç-

ëè çäàëåêó... ìîæå, íàâ³òü ç ñàìîãî ñëàâíîãî îñòðîâà çà ñèí³ìè ìîðÿ-

ìè,  ñêàçàâ â³í, íåñïîä³âàíî ìÿêèì ³ í³æíèì, ÿê äëÿ éîãî ô³ãóðè,

ãîëîñîì.  Ñêàæó áåç ïîõâàëÿííÿ, ùî ÿ ðîçóì³þñÿ íà öèõ ñïðàâàõ.

ß áóâàâ ñêð³çü: ³ â ãàâàí³ á³ëÿ âèòîê³â Òåìçè, ùî íàçâàíà íà ÷åñòü

ñòîëèö³ ñòàðî¿ Àíãë³¿, ³ â òóòåøí³é, ÿêó íàçèâàþòü Íüþ-Ãåéâåí



Íîâîþ ãàâàííþ. Áà÷èâ áðèãàíòèíè, íà ÿêèõ â³äïðàâëÿëè ö³ë³ òàáó-

íè êîíåé äî äàëåêî¿ ßìàéêè, ùîá òàì âèì³íÿòè ¿õ ÷è ïðîäàòè. Òà

ùå æîäíîãî ðàçó ÿ íå áà÷èâ êîíÿ, ïðî ÿêîãî ìîæíà áóëî á ñêàçàòè,

ÿê ó Ñâÿòîìó Ïèñüì³: Â³í áº êîïèòàìè ³ íàñîëîäæóºòüñÿ ñâîºþ

ñèëîþ; â³í ÷åêàº çóñòð³÷³ ç âî¿íàìè; â³í â³äãóêóºòüñÿ íà çâóê ñóðìè

Òóò ãðà ñë³â: íàçâà àíãë³éñüêîãî ïîðòó Haven îçíà÷àº  ãàâàíü, â Àìåðèö³

áàãàòî ì³ñò íàçâàíî àíãë³éñüêèìè òîïîí³ìàìè, äî ÿêèõ ÷àñòî äîäàâàëè îòî÷åííÿ

New (íîâèé), íàïðèêëàä New Haven, New York ³ ò. ä.

Ñåðåä ãëÿäà÷³â âèä³ëÿâñÿ îäèí ÷îëîâ³ê, íå ïîä³áíèé íà ³íøèõ

í³ âèãëÿäîì, í³ ïîâåä³íêîþ.

³ çäàëåêó â³ä÷óâàº çàïàõ áèòâè, ÷óº ãó÷í³ íàêàçè êîìàíäèð³â ³ âèãó-

êè ñîëäàò. Ìîæëèâî, ïîðîäà öèõ ³çðà¿ëüñüêèõ êîíåé çáåðåãëàñÿ ³ äî

íàøèõ ÷àñ³â, ÷è íå òàê, äðóæå?

Íå îòðèìàâøè â³äïîâ³ä³ íà öå äîñèòü íåñïîä³âàíå çàïèòàííÿ â³ä

ìîâ÷àçíîãî ÷îëîâ³êà, ÿêèé çàëèøèâñÿ áàéäóæèì äî íàòõíåííî âèãî-

ëîøåíîãî óðèâêà ç³ Ñâÿòîãî Ïèñüìà, íåçíàéîìåöü ïåðåâ³â ïîãëÿä íà

íåðóõîìó, íåìîâ çàñòèãëó, ïðÿìó ô³ãóðó ã³íöÿ-³íä³àíöÿ, ÿêèé íàïå-

ðåäîäí³ ïðèí³ñ ó òàá³ð íåïðèºìíó çâ³ñòêó. Õî÷à òîé ñòîÿâ ñïîê³éíî,

áàéäóæå ñïîñòåð³ãàþ÷è çà ìåòóøíåþ, ùî ïàíóâàëà íàâêðóãè, ç õàðàê-

òåðíèì äëÿ éîãî ðàñè ñòî¿öèçìîì, ó éîãî ñïîêî¿ â³ä÷óâàëàñÿ ïîõìó-

ðà ëþòü, ÿêà ìîãëà á ïðèâåðíóòè óâàãó é á³ëüø äîñâ³ä÷åíîãî ñïîñòå-

ð³ãà÷à, í³æ òîé, ÿêèé òåïåð ðîçãëÿäàâ ³íä³àíöÿ ç íåïðèõîâàíèì çäè-

âóâàííÿì. Îçáðîºíèé òîìàãàâêîì ³ íîæåì òóá³ëåöü, çîâñ³ì íå ñêè-

äàâñÿ íà âî¿íà. Íàâïàêè, çäàâàâñÿ àáñîëþòíî áåçñòîðîíí³ì äî âñüî-

ãî, ÿê ëþäèíà, ùî çíåñèëåíà òÿæêîþ ïðàöåþ, ï³ñëÿ ÿêî¿ íå âñòèãëà

â³äïî÷èòè. Îáëè÷÷ÿ áóëî ðîçìàëüîâàíå ôàðáàìè, ³ öå ðîáèëî éîãî

ðèñè ëþòèìè é â³äðàçëèâèìè. Ò³ëüêè î÷³, ùî âèáëèñêóâàëè, ìîâ

ÿñêðàâ³ çîð³ ñåðåä õìàð, çðàäæóâàëè âðîäæåíó íåïðèáîðêàí³ñòü. Íà

ÿêóñü ìèòü ïðîíèçëèâèé, õìóðèé ïîãëÿä çóñòð³âñÿ ç³ çäèâîâàíèì

âèðàçîì î÷åé íåçíàéîìöÿ, àëå â³äðàçó æ, ÷è òî ç õèòðîù³â, ÷è òî ç³

çíåâàãè, ñïðÿìóâàâñÿ â ³íøèé á³ê, êóäèñü äàëåêî-äàëåêî ó ïðîñòî-

ð³íü.

Ðàïòîì ñåðåä ïðèñóòí³õ çÿâèëîñÿ ïîæâàâëåííÿ, ïî÷óëèñÿ í³æ-

í³ æ³íî÷³ ãîëîñè, à öå îçíà÷àëî, ùî íàðåøò³ âèéøëè ò³, ÷èÿ â³äñóò-

í³ñòü çàòðèìóâàëà â³äïðàâëåííÿ êàâàëüêàäè. Íåçíàéîìåöü â³äñòó-

ïèâ çà ñâîþ íèçüêîðîñëó õóäó êîáèëó, ÿêà, ðîçìàõóþ÷è õâîñòîì,

ñïîê³éíî ùèïàëà ç³âÿëó òðàâó ³, ñïåðøèñü ë³êòåì íà ïîïîíó, ùî

ïðèêðèâàëà ñ³äëî, ïî÷àâ çàö³êàâëåíî ðîçãëÿäàòè ïðèáóëèõ. Ó öåé

÷àñ ³ç ïðîòèëåæíîãî áîêó äî éîãî øêàïè ï³ä³éøëî ëîøà ïîëàñóâà-

òè ìîëîêîì ìàòåð³.

Þíàê â îô³öåðñüê³é ôîðì³ ï³äâ³â äî êîíåé äâîõ ä³â÷àò, ÿê³,

ñóäÿ÷è ç ¿õíüîãî îäÿãó, íàâàæóâàëèñÿ çä³éñíèòè âòîìëèâó ïîäîðîæ

÷åðåç ë³ñè. Îäíà ç íèõ, íà âèãëÿä ìîëîäøà (õî÷ îáèäâ³ áóëè ìîëîäè-

ìè), ìàëà ÷óäîâèé êîë³ð îáëè÷÷ÿ, çîëîòèñòå âîëîññÿ ³ ÿñí³, áëàêèòí³

î÷³. Êîëè ëåãåíüêèé ðàíêîâèé â³òåðåöü â³äêèíóâ çåëåíó âóàëü, ùî

çâèñàëà ç ¿¿ êàïåëþõà, ñòàëî ÿñíî, ùî áàãðÿíåöü, ÿêèé âñå ùå çîëî-

òèâ âåðõ³âêè ñîñåí, íå ì³ã çìàãàòèñÿ ç í³æíèì ðóìÿíöåì ¿¿ ù³ê,

à ðàä³ñíà óñì³øêà, ÿêó âîíà ïîäàðóâàëà ìîëîäîìó îô³öåðîâ³, êîëè

â³í äîïîìàãàâ ¿é ï³äíÿòèñÿ ó ñ³äëî, áóëà ÿñíîþ, ÿê ñâ³òàíîê ë³òíüîãî

äíÿ. Äðóãà ìîëîäà âåðøíèöÿ ðåòåëüí³øå ïðèõîâóâàëà ñâîþ êðàñó

â³ä ïîãëÿä³â ñîëäàò³â çà âóàëëþ. Âîíà áóëà ðîê³â íà ÷îòèðè àáî ïÿòü

ñòàðøîþ â³ä ñâîº¿ ñóïóòíèö³.

Ò³ëüêè-íî ä³â÷àòà ñ³ëè íà êîíåé, ¿õí³é ñóïóòíèê ëåãêî ñêî÷èâ

ó ñ³äëî ñâîãî áîéîâîãî êîíÿ. Óñ³ òðîº âêëîíèëèñÿ ãåíåðàëîâ³ Âåááî-

â³, ÿêèé ââ³÷ëèâî ÷åêàâ ¿õíüîãî â³ä¿çäó íà ´àíêó áóäèíêó, ³ ïîâîë³

ðóøèëè äî ï³âí³÷íèõ âîð³ò òàáîðó â ñóïðîâîä³ ñëóã. Öþ â³äñòàíü

âîíè ïðî¿õàëè ìîâ÷êè, ò³ëüêè ìîëîäøà ³ç âåðøíèöü òèõî çîéêíóëà,

êîëè ïîâç íå¿ íåñïîä³âàíî ïðîñëèçíóâ ãîíåöü-³íä³àíåöü ³ øâèäêî

ðóøèâ óïåðåä, î÷îëèâøè êàâàëüêàäó. Õî÷à íà ¿¿ ñóïóòíèöþ öå, çäà-

âàëîñÿ, íå ñïðàâèëî îñîáëèâîãî âðàæåííÿ, âîíà òàêîæ ìèìîâîë³ çäðèã-

íóëàñÿ é ïîäèâèëàñü óñë³ä ³íä³àíöåâ³. Â ¿¿ òåìíèõ î÷àõ ïðîìàéíóâ

âèðàç æàëþ, çàõîïëåííÿ ³ ñòðàõó. Öÿ ìîëîäà ëåä³ ìàëà ÷îðíå, ÿê

âîðîíÿ÷å êðèëî, âîëîññÿ, ùî îáðàìëÿëî í³æíå, âêðèòå ãóñòèì ðóìÿí-

öåì, íà äèâî ãàðíå îáëè÷÷ÿ ç âèòîí÷åíèìè, ïðàâèëüíèìè ðèñàìè.

Í³áè âèáà÷àþ÷èñü çà ñâîþ ìèòòºâó íåðîçâàæí³ñòü, âîíà ïîñì³õíóëà-

ñÿ, ïîêàçàâøè ðÿä á³ëèõ, ÿê ñëîíîâà ê³ñòêà, çóá³â. Ïîïðàâèëà âóàëü,

íàõèëèëà ãîëîâó òà ÿêèéñü ÷àñ ¿õàëà ìîâ÷êè, íåìîâ çàìèñëèâøèñü

ïðî ùîñü â³äîìå ò³ëüêè ¿é îäí³é.

ÐÎÇÄ²Ë II

Î-ëÿ-ëÿ! Î-ëÿ-ëÿ! Äå âè? Î-ëÿ-ëÿ!

Øåêñï³ð, Âåíåö³àíñüêèé êóïåöü

îêè òà, ç ÿêîþ ìè ùîéíî ïîá³æíî ïîçíàéîìèëè ÷èòà÷à,

ïðîäîâæóâàëà çîñåðåäæåíî äóìàòè ïðî ùîñü ñâîº, ìîëîä-

øà, øâèäêî çàñïîêî¿âøèñü ï³ñëÿ íåñïîä³âàíîãî ïåðåëÿ-

êó, çàñì³ÿëàñÿ ³ çàïèòàëà â ìîëîäîãî îô³öåðà, ÿêèé ¿õàâ

ïîðó÷ ç íåþ:

 Ñêàæè, Äàíêàíå, òàê³ ïðèâèäè ÷àñòî çóñòð³÷àþòüñÿ ó öèõ

ë³ñàõ? À ìîæå öå íàâìèñíî âëàøòóâàëè, ùîá ðîçâàæèòè íàñ? Êîëè

òàê, ìîâ÷ó, àëå ÿêùî òå, ùî ñòàëîñÿ, ìîæå ïîâòîðèòèñÿ, íàì ³ç Êî-

ðîþ òðåáà íàáðàòèñÿ ìóæíîñò³ ùå äî òîãî, ÿê ìè çóñòð³íåìîñÿ

ç ãð³çíèì Ìîíêàëüìîì, àäæå ìè òàê ïèøàºìîñÿ ãåðî¿÷íèìè òðàäè-

ö³ÿìè íàøî¿ ðîäèíè.

 Öåé ³íä³àíåöü  çâÿçê³âåöü íàøî¿ àðì³¿, ³ çà çâè÷àÿìè ñâîãî

ïëåìåí³ ââàæàºòüñÿ ãåðîºì,  â³äïîâ³â îô³öåð.  Â³í çãîëîñèâñÿ

ïðîâåñòè íàñ äî îçåðà á³ëüø çðó÷íèì ³ êîðîòêèì, õî÷ ìåíø â³äîìèì

øëÿõîì, í³æ òîé, ÿêèì ðóõàºòüñÿ â³éñüêîâà êîëîíà.

 Ìåí³ â³í íå ïîäîáàºòüñÿ,  ñêàçàëà ìîëîäà ëåä³, çäðèãíóâ-

øèñü,  àëå òè éîãî, Äàíêàíå, çíàºø, ³íàêøå á íå äîâ³ðèâñÿ éîìó.

 Ñêîð³øå, ÿ á íå äîâ³ðèâ éîìó òåáå, Àë³ñî. ß çíàþ éîãî, ³íàê-

øå á ÿ íå ïîêëàäàâñÿ íà íüîãî, îñîáëèâî ó öüîìó âèïàäêó. Êàæóòü,

ùî â³í êàíàäåöü, àëå êîëèñü ñëóæèâ ðàçîì ³ç íàøèìè äðóçÿìè ìîãà-

óêàìè, êîòð³, ÿê òîá³ â³äîìî, íàëåæàòü äî ñîþçó Øåñòè Ïëåìåí

. ßê

ÿ ÷óâ, â³í îïèíèâñÿ ñåðåä íàñ ÷åðåç ÿêèéñü âèïàäîê, äî ÿêîãî áóâ

ïðè÷åòíèé òâ³é áàòüêî. Çäàºòüñÿ ç íèì òîä³ ïîâåëèñÿ äîñèòü ñóâî-

ðî... Àëå ÿ âæå íå ïàìÿòàþ íþàíñ³â ö³º¿ ³ñòîð³¿. Äîñèòü òîãî, ùî

òåïåð â³í íàø äðóã.

 ßêùî â³í áóâ âîðîãîì ìîãî áàòüêà, òèì ã³ðøå äëÿ íàñ! 

âèãóêíóëà ä³â÷èíà, ïî-ñïðàâæíüîìó ðîçõâèëþâàâøèñü.  Ìîæå òè

ïîãîâîðèø ç íèì, ìàéîðå Ãåéâîðäå, ùîá ÿ ïî÷óëà éîãî ãîëîñ. Öå,

ìàáóòü, íà¿âíî, àëå ìåí³ çäàºòüñÿ, ùî ÿ çìîæó ðîçï³çíàòè âäà÷ó

ëþäèíè çà ãîëîñîì.

 Íàâ³òü íå âàðòî ïðîáóâàòè, ó â³äïîâ³äü â³í õ³áà ùîñü âèãóê-

íå,  ïðîìîâèâ Ãåéâîðä.  Ìîæëèâî, â³í ðîçóì³º àíãë³éñüêó ìîâó,

àëå âäàº, ÿê á³ëüø³ñòü ëþäåé éîãî ïëåìåí³, ùî íå çíàº ¿¿. Îêð³ì

òîãî, â³í íàâðÿä ÷è çàõî÷å ðîçìîâëÿòè ç³ ìíîþ çàðàç, êîëè âîºííèé

÷àñ âèìàãàº â³ä íüîãî íàéâèùî¿ âîºííî¿ ã³äíîñò³... Äèâ³òüñÿ, â³í

çóïèíèâñÿ. Ìàáóòü, òàºìíà ñòåæêà, ÿêîþ â³í çáèðàºòüñÿ íàñ âåñòè,

äåñü ïîáëèçó.

Ìàéîð Ãåéâîðä ìàâ ðàö³þ. Êîëè âåðøíèêè ï³ä¿õàëè äî òîãî

ì³ñöÿ, äå çàê³í÷óâàëàñÿ â³éñüêîâà äîðîãà, ³íä³àíåöü çóïèíèâñÿ

³ ìîâ÷êè âêàçàâ íà ãóùàâèíó. Âîíè ëåäâå ðîçãëåä³ëè ñòåæêó, ÿêà

áóëà òàêîþ âóçåíüêîþ, ùî ïî í³é âåðøíèêè ìîãëè ïðî¿õàòè ëèøå

íèçêîþ.

 Ìè ïî¿äåìî ö³ºþ ñòåæêîþ,  òèõî ñêàçàâ Ãåéâîðä.  Íå

âèÿâëÿéòå íåäîâ³ðè, ùîá íå íàêëèêàòè á³äó, ÿêó âè, çäàºòüñÿ,

ïåðåä÷óâàºòå...

 Êîðî, ÿê òè ââàæàºø?  çàïèòàëà á³ëÿâà ä³â÷èíà.  Ìîæëè-

âî, ÿêùî ìè ïî¿äåìî ç â³éñüêîâèìè (õî÷ íàì ³ äîêó÷àþòü ¿õí³ ïî-

ãëÿäè), íàøà ïîäîðîæ áóäå á³ëüø áåçïå÷íîþ...

Óïðîäîâæ äîñèòü òðèâàëîãî ÷àñó â ï³âí³÷íî-çàõ³äí³é ÷àñòèí³ êîëîí³¿ Íüþ-

Éîðê ³ñíóâàëà êîíôåäåðàö³ÿ ³íä³àíñüêèõ ïëåìåí, â³äîìà ÿê Ïÿòü Íàö³é. Ï³çí³-

øå â êîíôåäåðàö³þ ïðèéíÿëè ùå îäíå ïëåìÿ, ³ íàçâà çì³íèëàñÿ íà Ø³ñòü Íà-

ö³é. Äî ïî÷àòêîâî¿ êîíôåäåðàö³¿ âõîäèëè: ìîãàóêè, îíå¿äè, ñåíåêè, êàéþãè

é îíîíäàãè. Øîñòå ïëåìÿ çâàëîñÿ òóñêàðîðàìè. Çàëèøêè öèõ ïëåìåí äîñ³ æè-

âóòü íà çåìëÿõ, â³äâåäåíèõ ¿ì äåðæàâîþ, àëå òàì ¿õ ñòàº âñå ìåíøå: âîíè àáî

âèìèðàþòü, àáî ïåðåáèðàþòüñÿ ó á³ëüø çâè÷í³ äëÿ íèõ ì³ñöÿ. Ñêîðî â³ä öèõ

íàäçâè÷àéíèõ ëþäåé òàì, äå âîíè æèëè âïðîäîâæ â³ê³â, çàëèøàòüñÿ ò³ëüêè

íàçâè. Ó øòàò³ Íüþ-Éîðê º ãðàôñòâà, íàçâàí³ íà ¿õíþ ÷åñòü, äðóãà çà âåëè÷èíîþ

ð³÷êà öüîãî øòàòó çâåòüñÿ Ìîãàóê. (Ïðèì. àâòîðà).

 Àë³ñî, òè ïîãàíî çíàºø çâè÷à¿ äèêóí³â, ³ òîìó íå ðîçóì³ºø, äå

íàì ìîæå çàãðîæóâàòè íåáåçïåêà,  çàïåðå÷èâ Ãåéâîðä.  ßêùî

âîðîãè äîñÿãëè ôîðòó, à öå àáñîëþòíî íåâ³ðîã³äíî, òàê ÿê íàø³

ðîçâ³äíèêè äîïîâ³ëè á íàì ïðî öå, òî íåáåçïåêè ñë³ä áóëî á ÷åêàòè

âçäîâæ øëÿõó ïåðåñóâàííÿ íàøî¿ êîëîíè, àäæå òàê ìîæíà äîáóòè

íàéá³ëüøå ñêàëüï³â. Øëÿõ â³éñüêà äîáðå â³äîìèé, à ïðî íàøó

ñòåæèíó íå çíàº í³õòî, îñê³ëüêè ð³øåííÿ áóëî ïðèéíÿòå âñüîãî

ãîäèíó òîìó.

 Íåâæå ìè ìàºìî íå äîâ³ðÿòè ëþäèí³ ò³ëüêè òîìó, ùî âîíà

ïîâîäèòüñÿ íå òàê, ÿê ìè, ³ ìàº òåìí³øó øê³ðó?  õîëîäíî çàïèòàëà

Êîðà.

Àë³ñà ïåðåñòàëà âàãàòèñÿ ³, ðâó÷êî ñòüîáíóâøè ñâîãî íàððàãàíñå-

òà

, ïåðøîþ â³äõèëèëà ã³ëêè âèñîêèõ êóù³â ³ ïî¿õàëà óñë³ä çà çâÿç-

ê³âöåì. Ãåéâîðä ³ç íåïðèõîâàíèì çàõîïëåííÿì ïîäèâèâñÿ íà Êîðó

³ íàâ³òü íå çàóâàæèâ, ÿê ¿¿ ÷àð³âíà ñóïóòíèöÿ îäíà âèðóøèëà â õàùó 

â³í ñòàðàííî â³äõèëÿâ ã³ëêè, àáè ì³æ íèìè ìîãëà ïðî¿õàòè ñòàðøà

ñåñòðà. Ñëóãè, ïîïåðåäæåí³ çàçäàëåã³äü, íå ïî¿õàëè óñë³ä çà ãîñïîäà-

ðÿìè, à âèðóøèëè íàçäîãàíÿòè êîëîíó â³éñüêîâèõ. Ãåéâîðä ïîÿñ-

íèâ, ùî íà öüîìó íàïîëÿãàâ ïðîâ³äíèê, àáè áóëî ÿêîìîãà ìåíøå

ñë³ä³â. ßêèéñü ÷àñ âîíè ¿õàëè ìîâ÷êè, äîêè íå ïðî¿õàëè ÷åðåç øèðî-

êó ñìóãó çàðîñòåé, ùî ðîñëè âçäîâæ ãîëîâíîãî øëÿõó, ³ â¿õàëè

ó ñïðàâæí³é ë³ñ. Òóò ïðîñóâàòèñÿ áóëî ëåãøå, ³ êîëè ïðîâ³äíèê

ïåðåêîíàâñÿ, ùî æ³íêè âïðàâíî ¿çäÿòü âåðõè, â³í ïóñòèâ ñâîãî êîíÿ

ðèññþ, Êîðà ç Àë³ñîþ ïóñòèëè íàððàãàíñåò³â ëåãêîþ ³íîõ³ääþ.

Ìîëîäèé îô³öåð ïîâåðíóâñÿ äî ÷îðíîîêî¿ Êîðè, çáèðàþ÷èñü ùîñü

ñêàçàòè, àëå â öåé ÷àñ ïîçàäó íèõ ïî÷óâñÿ â³ääàëåíèé òóï³ò ê³íñüêèõ

êîïèò ïî áèò³é äîðîç³, ³ â³í ìèìîâîë³ çóïèíèâ ñâîãî êîíÿ. Óñ³ ³íø³

òàêîæ çóïèíèëèñÿ, ùîá ä³çíàòèñÿ, ùî ñòàëîñÿ.

×åðåç ê³ëüêà õâèëèí ñåðåä ñòðóíêèõ ñîñåí øâèäêî, ìîâ ëàíü,

ïðîá³ãëî ìîëîäå ëîøà; çà äåÿêèé ÷àñ ïåðåä î÷èìà ïîäîðîæí³õ çÿâè-

âñÿ íà õóä³é êîáèë³ íåçãðàáíèé ÷îëîâ³ê, ÿêîãî ìè äîêëàäíî îïèñàëè

ó ïîïåðåäíüîìó ðîçä³ë³. Âåðõè íåçíàéîìåöü ÿâëÿâ ñîáîþ äèâíå âè-

äîâèùå. Õî÷à â³í ïîñò³éíî øïîðèâ íîãîþ á³ê ñâîº¿ ñóõîðåáðî¿

êîáèëè, âîíà ò³ëüêè ðàç â³ä ðàçó ñïðîìàãàëàñÿ ïåðåéòè íà êåíòåðáå-

ð³éñüêèé ãàëîï, ï³äêèäàþ÷è çàäí³ íîãè, àëå, îñê³ëüêè ïåðåäí³ ÷î-

ìóñü íå áàæàëè ¿õ ï³äòðèìóâàòè, øêàïà ïðîñóâàëàñÿ âïåðåä äîñèòü

íåçãðàáíîþ ðèññþ. Ìîæëèâî øâèäê³ñòü, ç ÿêîþ â³äáóâàëèñÿ ö³ çì³-

íè, ñòâîðþâàëà îïòè÷íó ³ëþç³þ, ïåðåá³ëüøóþ÷è ìîæëèâîñò³ ö³º¿

Íàððàãàíñåò  ïîðîäà êîíåé, ùî â³äçíà÷àºòüñÿ íàäçâè÷àéíîþ âèòðèâà-

ë³ñòþ.

äèâíî¿ òâàðèíè, àëå Ãåéâîðä, ÿêèé äîáðå çíàâñÿ íà êîíÿõ, í³ÿê íå

ì³ã çðîçóì³òè, ÿêèì æå ÷èíîì íåçíàéîìöåâ³ âäàëîñÿ íàçäîãíàòè ¿õ

ïî òàê³é íåïðîñò³é äîðîç³.

Íàïîëåãëèâ³ñòü ³ âïðàâí³ñòü, ç ÿêèìè âåðøíèê ðóõàâñÿ â³äïîâ³ä-

íî äî çì³í õîäè êîáèëè, áóëè íå ìåíø õèìåðíèìè. ²ç êîæíèì êðî-

êîì êîíÿ â³í âèïðîñòîâóâàâñÿ ó ñòðåìåíàõ, òî çãèíàþ÷è ñâî¿ äîâã³

íîãè, òî âèïðÿìëÿþ÷è ¿õ, ³ íåñïîä³âàíî âèðîñòàâ àáî çìåíøóâàâñÿ

òàê, ùî âèçíà÷èòè éîãî ñïðàâæí³ ðîçì³ðè áóëî íåìîæëèâî. Òðåáà

äîäàòè, ùî âíàñë³äîê ä³¿ øïîðè çäàâàëîñÿ, í³áè îäèí á³ê êîáèëè

ðóõàºòüñÿ øâèäøå, í³æ ³íøèé, ³ òâàðèíà ïîñò³éíî íàìàãàºòüñÿ çàõèñ-

òèòè ñêðèâäæåíó ÷àñòèíó ò³ëà, ïðèêðèâàþ÷è ¿¿ ïèøíèì õâîñòîì.

Çàãàëîì êàðòèíà âðàæàëà.

Íà ãàðíîìó, â³äêðèòîìó, ìóæíüîìó îáëè÷÷³ Ãåéâîðäà çàíåïîêî-

ºíèé âèðàç çì³íèâñÿ ñòðèìàíîþ óñì³øêîþ. Àë³ñà â³äâåðòî ïîò³øà-

ëàñÿ. Íàâ³òü ó òåìíèõ çàìèñëåíèõ î÷àõ Êîðè ïðîìàéíóâ âåñåëèé

âîãíèê, í³áè âèêàçóþ÷è ¿¿ ñïðàâæíþ íàòóðó, ÿêó âîíà ñòàðàííî

íàìàãàëàñÿ ïðèõîâóâàòè.

 Âè êîãîñü øóêàºòå?  çàïèòàâ Ãåéâîðä, êîëè íåçíàéîìåöü

ï³ä¿õàâ áëèæ÷å.  Ñïîä³âàþñÿ, âè íå çáèðàºòåñü ñïîâ³ñòèòè íàì

íåäîáð³ íîâèíè?

 Âëàñíå òàê,  â³äïîâ³â íåçíàéîìåöü, ñòàðàííî îáìàõóþ÷è

îáëè÷÷ÿ ñâî¿ì òðèêóòíèì áîáðîâèì êàïåëþõîì, î÷åâèäíî ìàþ÷è

íà óâàç³ ïåðøå çàïèòàííÿ Ãåéâîðäà. Çãîäîì, îõîëîäèâøè îáëè÷÷ÿ,

òðîõè â³ääèõàâøèñü, äèâàê äîäàâ:

 ß ÷óâ, ùî âè ¿äåòå äî ôîðòó Â³ëüÿì Ãåíð³. ß òàêîæ ïðÿìóþ

òóäè, ³ òîìó âèð³øèâ, ùî îáîì ñòîðîíàì âèã³äí³øå ¿õàòè ðàçîì.

 Çäàºòüñÿ, âè ïðèñâî¿ëè ñîá³ ïðàâî âèð³øàëüíîãî ãîëîñó, 

ñêàçàâ Ãåéâîðä.  Àëå íàñ òðîº, à âè ïîðàäèëèñÿ ëèøå ç ñîáîþ.

 ßêðàç òàê. Ïåðø çà âñå ñë³ä çÿñóâàòè, ÷îãî õî÷åø ñàì. Çðîáèâ-

øè öå, òðåáà çä³éñíþâàòè íàì³ðè. ß íàìàãàâñÿ öå çðîáèòè, ³ îñü ÿ òóò.

 ßêùî âè ¿äåòå äî îçåðà,  ñòðèìàíî â³äïîâ³â Ãåéâîðä, 

òî öåé øëÿõ âè óæå ïðîìèíóëè.

 Âëàñíå òàê,  ñêàçàâ íåçíàéîìåöü, àí³òðîõè íå çáåíòåæèâ-

øèñü õîëîäíèì ïðèéîìîì.  ß òèæäåíü ïðîáóâ ó Åäâàðä³, ³ áóâ áè

äóðíåì, ÿêáè íå ðîçïèòàâñÿ ïðî äîðîãó, à äóðíåâ³ òàì í³÷îãî ðîáèòè.

Ñòðèìàíî óñì³õíóâøèñü, í³áè ³ç ñêðîìíîñò³ íå áàæàþ÷è á³ëüø

â³äâåðòî âèñëîâëþâàòè çàõîïëåííÿ âëàñíîþ äîòåïí³ñòþ, ÿêî¿, äî ðå÷³,

í³õòî êð³ì íüîãî íå çðîçóì³â, íåçíàéîìåöü ïðîäîâæóâàâ:

 Ëþäÿì ìîº¿ ïðîôåñ³¿ íåðîçñóäëèâî ï³äòðèìóâàòè áëèçüê³

ñòîñóíêè ç òèìè, êîãî íàëåæèòü ïîâ÷àòè, òîìó ÿ âîë³þ òðèìàòèñÿ

ïîäàë³ â³ä çàãîíó. Äî òîãî æ, ÿ çðîáèâ âèñíîâîê, ùî òàêèé ìóæí³é

÷îëîâ³ê, ÿê âè, äîáðå ðîçóì³ºòüñÿ íà ìàíäðàõ. Òîìó é âèð³øèâ ïðè-

ºäíàòèñÿ äî âàøîãî òîâàðèñòâà. ² äî òîãî æ ïîäîðîæóâàòè ðàçîì

ïðèºìí³øå  ìîæíà ñï³ëêóâàòèñÿ.

 Äóæå ñì³ëèâå, õî÷à é ïîñï³øíå ð³øåííÿ!  âèãóêíóâ Ãåéâîðä,

íå çíàþ÷è ÷è ðîçñåðäèòèñü éîìó, ÷è ðîçñì³ÿòèñÿ.  Àëå âè çãàäàëè

ïðî ïîâ÷àííÿ ³ ïðîôåñ³þ. Òî õòî æ âè? Ó÷èòåëü ì³ñöåâîãî â³éñüêà,

ñïåö³àë³ñò ç âèñîêî¿ íàóêè çàõèñòó ³ íàïàäó? ×è ìîæå îäèí ³ç òèõ,

ùî êðåñëÿòü ë³í³¿ ³ êóòè, ââàæàþ÷è ñåáå çíàâöÿìè ìàòåìàòè÷íî¿

íàóêè?

Íåçíàéîìåöü ³ç íåïðèõîâàíèì çäèâóâàííÿì ïîäèâèâñÿ íà Ãåé-

âîðäà, à ïîò³ì óæå áåç ñàìîâïåâíåíîñò³, íàâïàêè  ç íàäçâè÷àéíî

óðî÷èñòîþ ïîêîðîþ  â³äïîâ³â:

 Ñïîä³âàþñÿ, ïðî çâèíóâà÷åííÿ òóò í³õòî íå ãîâîðèòü, à çàõè-

ùàòèñü ÿ ³ íå äóìàþ. Ñëàâà Áîãó, ç ÷àñó îñòàííüî¿ ñïîâ³ä³, ÿ íå ñêî¿â

æîäíîãî âåëèêîãî ãð³õà. Çîâñ³ì íå çðîçóì³â âàøèõ íàòÿê³â ïðî ë³í³¿

òà êóòè; ÿ çàëèøàþ íàóêó òèì, õòî ïîêëèêàíèé ðîáèòè öþ ñâÿòó

ñïðàâó. ß íå ïðåòåíäóþ íà æîäí³ âèñîê³ ñôåðè ³ îáìåæóþñÿ òèì, ùî

íàìàãàþñÿ îâîëîä³òè ìèñòåöòâîì ìîëèòâè  ÿ ñï³âàþ ïñàëìè.

 Â³í, î÷åâèäíî, ó÷åíü Àïîëëîíà!  âåñåëî âèãóêíóëà Àë³ñà. 

ß áåðó éîãî ï³ä ñâ³é îñîáëèâèé çàõèñò!.. Í³, íå õìóðñÿ, Ãåéâîðäå.

Äîçâîëü éîìó ¿õàòè ç íàìè. ß òàê õî÷ó ïîñëóõàòè éîãî! Äî òîãî æ, 

ïîñï³õîì äîäàëà âîíà, ïîãëÿíóâøè óñë³ä Êîð³, ÿêà ïîâîë³ ðóõàëàñÿ

âïåðåä çà ìîâ÷àçíèì ³ ïîõìóðèì ³íä³àíöåì,  â³í ìîæå âèÿâèòèñÿ

äðóãîì ³ äîïîìîæå ó âèïàäêó á³äè.

 Àë³ñî, íåâæå òè äóìàºø, ùî ÿ á íàâàæèâñÿ ðèçèêóâàòè áåçïå-

êîþ òèõ, êîãî ëþáëþ, ÿêáè íå áóâ âïåâíåíèé, ùî æîäíî¿ á³äè íå

ìîæå ñòàòèñÿ?

 Í³, í³, ÿ òàê íå äóìàþ, àëå öåé äèâàê ðîçâàæàº ìåíå ³, ÿêùî

â éîãî äóø³ çâó÷èòü ìóçèêà, íå â³äìîâëÿé éîìó.

Âîíà ð³øó÷å ìàõíóëà áàòîãîì òà ïîäèâèëàñÿ íà ìîëîäîãî ÷îëî-

â³êà ïîãëÿäîì, ÿêèé â³í õîò³â áè çàòðèìàòè ÿêîìîãà äîâøå. Ïîò³ì,

ñêîðèâøèñü ¿¿ âîë³, ïðèøïîðèâ êîíÿ ³ çà äåê³ëüêà ñòðèáê³â îïèíèâ-

ñÿ ïîðÿä ³ç Êîðîþ.

 ß ðàäà, ùî çóñòð³ëà âàñ, äðóæå,  ïðîìîâèëà Àë³ñà, çâåðòàþ-

÷èñü äî íåçíàéîìöÿ, ³ çìàõíóâøè ðóêîþ, çàïðîïîíóâàëà ¿õàòè

ïîðó÷.  Ëþáëÿ÷³ ðîäè÷³ ìàéæå ïåðåêîíàëè ìåíå ó òîìó, ùî ÿ

íåïîãàíî ñï³âàþ ó äóåò³. Ìè ìîæåìî ïîæâàâèòè ïîäîðîæ, çàéìàþ-

÷èñü óëþáëåíèì ìèñòåöòâîì. Ìåí³ êîðèñíî ïî÷óòè äóìêó äîñâ³ä÷å-

íîãî ìàåñòðî, à òàêîæ ïî÷óòè ³ éîãî ìàéñòåðí³ñòü.

 Ñï³âè ïñàëì³â ïîëåãøóþòü äóøó ³ äîäàþòü ñèëè,  â³äïîâ³â

ñï³âàê, áåç æîäíèõ âàãàíü ï³ä¿õàâøè áëèæ÷å,  í³ùî íå çàñïîêîþº

êðàùå, í³æ òàêå ñï³ëêóâàííÿ. Àëå äëÿ ïîâíî¿ ãàðìîí³¿ ïîòð³áíî

÷îòèðè ãîëîñè. Âî÷åâèäü, ó âàñ ïðèºìíå ñîïðàíî, à ÿ áåç çóñèëü

ìîæó âçÿòè íàéâèù³ òåíîðí³ íîòè, àëå íàì íå âèñòà÷àº êîíòðàëüòî

é áàñà. Òîé îô³öåð êîðîë³âñüêî¿ àðì³¿, ÿêèé òàê íåîõî÷å ïðèéíÿâ

ìåíå äî âàøî¿ êîìïàí³¿, ñóäÿ÷è ç òîãî, ÿê â³í ãîâîðèòü, ìîæå çàñï³-

âàòè áàñîì...

 Î, íå ðîá³òü òàêèõ ïîñï³øíèõ âèñíîâê³â,  â³äïîâ³ëà ìîëîäà

ëåä³, ïîñì³õíóâøèñü.  Õî÷à ìàéîð Ãåéâîðä ÷àñîì áóâàº äóæå ñóâî-

ðèì, ïîâ³ðòå, çàçâè÷àé â³í çíà÷íî ìÿêøèé. Éîìó á³ëüøå á ï³ä³éøëà

ïàðò³ÿ ãëèáîêîãî òåíîðà, í³æ áàñà.

 Â³í âïðàâíèé ó ìèñòåöòâ³ ñï³âó ïñàëì³â?  çàïèòàâ Àë³ñó

¿¿ ïðîñòîäóøíèé ñï³âðîçìîâíèê.

Àë³ñà ìàëî íå ðîçñì³ÿëàñÿ, àëå ïîáîðîëà öå áàæàííÿ ³ â³äïîâ³ëà

ñåðéîçíî:

 Áîþñÿ, ùî â³í á³ëüøå ñõèëüíèé äî ñâ³òñüêèõ ï³ñåíü. Àðì³éñü-

êå æèòòÿ ñëàáî íàñòðîþº íà á³ëüø ïîâàæíèé ëàä.

 Áîã äàº ëþäèí³ ãîëîñ, ÿê é ³íø³ çä³áíîñò³, äëÿ òîãî, ùîá íèì

êîðèñòóâàòèñÿ, à íå çíóùàòèñÿ íàä íèì. Í³õòî íå ìîæå ñêàçàòè, ùî

ÿ êîëèñü íåõòóâàâ ñâî¿ì äàðîì. ß ãîðäèé ç òîãî, ùî ìàâ çä³áí³ñòü

äî ìóçèêè ùå ç äèòèíñòâà, ïîä³áíî äî öàðñòâåíîãî Äàâèäà

, ³ í³êîëè

íå îñêâåðíÿâ ñåáå ãðóáèìè ï³ñíÿìè.

 Âè çàâæäè ñï³âàëè ò³ëüêè áîæåñòâåíí³ ï³ñí³?

 Ñàìå òàê. ßê Äàâèäîâ³ ïñàëìè ïåðåâåðøóþòü óñ³ ³íø³ ïîåòè÷-

í³ òâîðè, òàê ³ ìåëîä³¿, íà ÿê³ âîíè ïîêëàäåí³ áîãîñëîâàìè ³ ìóäðå-

öÿìè, çàòüìàðþþòü óñ³ ³íø³ ñâ³òñüê³. Íà ùàñòÿ, ÿ âèñëîâëþþ ëèøå

äóìêè é áàæàííÿ ñàìîãî öàðÿ ²çðà¿ëþ. Òîìó ùî, õî÷ ³ äåÿê³ íåçíà÷í³

çì³íè ìîæóòü áóòè âíåñåí³ ç ÷àñîì, àëå öåé âàð³àíò, ÿêèì ìè êîðèñ-

òóºìîñÿ òóò, ó êîëîí³ÿõ Íîâî¿ Àíãë³¿, çíà÷íî ïåðåâåðøóº óñ³ ³íø³

âåðñ³¿ ³ òî÷í³ñòþ ïåðåêëàäó, ³ áàãàòñòâîì ìîâè, ³ ïðîñòîòîþ âèêëàäó.

Â³í ãðàíè÷íî íàáëèæàºòüñÿ äî ñàìîãî øåäåâðà íàòõíåííîãî àâòîðà.

Äå á ÿ íå áóâ  ó ñí³, ÷è íâ³÷, ÿ íå ðîçëó÷àþñÿ ç ïðèì³ðíèêîì ö³º¿

òàëàíîâèòî¿ ïðàö³. Öå äâàäöÿòü øîñòå âèäàííÿ, îïóáë³êîâàíå ó Áîñ-

òîí³ â 1744 ðîö³ ç íàçâîþ Ïñàëìè, ã³ìíè é äóõîâí³ ï³ñí³ ç³ Ñòàðîãî

Äàâèä  çã³äíî ç Á³áë³ºþ áóâ ³çðà¿ëüñüêèì öàðåì (1012 972 äî í.å.).

Ùå â äèòèíñòâ³, áóäó÷è ïàñòóõîì, â³í ïåðåì³ã ô³ë³ñòèìëÿíñüêîãî âåëåòíÿ

Ãîë³àôà é ï³çí³øå ñòàâ öàðåì ñâîº¿ êðà¿íè, ñòîëèöåþ ÿêî¿ çðîáèâ ªðóñàëèì.

Äàâèä áóâ ïîåòîì ³ ìóçèêàíòîì, ââàæàºòüñÿ, ùî â³í íàïèñàâ ñëàâíîçâ³ñí³ á³á-

ë³éí³ ïñàëìè.

 Ñï³âè ïñàëì³â ïîëåãøóþòü äóøó ³ äîäàþòü ñèëè,  â³äïîâ³â ñï³âàê,

áåç æîäíèõ âàãàíü ï³ä¿õàâøè áëèæ÷å...

òà Íîâîãî Çàâ³òó, ïåðåêëàäåí³ íà àíãë³éñüêó ìîâó äëÿ âæèòêó,

ïîâ÷àííÿ ³ âò³õè ïóðèòàí ó ãðîìàäñüêîìó ³ ïðèâàòíîìó æèòò³, îñîá-

ëèâî â Íîâ³é Àíãë³¿.

Âèãîëîøóþ÷è öåé ïàíåã³ðèê ïðî ð³äê³ñíèé âèòâ³ð ì³ñöåâèõ ïîå-

ò³â, íåçíàéîìåöü âèòÿãíóâ ç êèøåí³ êíèæå÷êó ³, îäÿãíóâøè íà í³ñ

îêóëÿðè ó çàë³çí³é îïðàâ³, óðî÷èñòî, ç â³äïîâ³äíèì áëàãîãîâ³ííÿì

â³äêðèâ ¿¿. Îï³ñëÿ, áåç çàéâèõ ïîÿñíåíü ³ âèáà÷åíü, ïðèêëàâ äî óñò

ÿêèéñü íåâ³äîìèé ³íñòðóìåíò. Ïî÷óâñÿ âèñîêèé, ïðîíèçëèâèé çâóê.

Ïîò³ì ñï³âåöü âçÿâ ãîëîñîì íîòó íà îêòàâó íèæ÷ó ³ íàðåøò³ çàñï³âàâ

ãëèáîêèì, ïðèºìíèì, ìåëîä³éíèì òåíîðîì, í³áè êèäàþ÷è âèêëèê

ìóçèö³, ïîåç³¿, íàâ³òü íåçãðàáí³é õîä³ ñâîº¿ õóäî¿ êîáèëè:

Ãëÿä³òü, ÿê äîáðå ³ ÿê ëþáî,

Êîëè áðàòè æèâóòü óêóï³!

Íåìîâ íà ãîëîâ³ íàéë³ïøå ìèðî,

Ùî íà áîðîäó ñò³êàº, áîðîäó Àðîíà,

Íà êîì³ð éîãî øàò ñò³êàº.

Âèêîíàííÿ öèõ íàòõíåííèõ ðÿäê³â ñóïðîâîäæóâàëîñÿ ðèòì³÷íè-

ìè ðóõàìè íåçíàéîìöÿ. Êîëè ïðàâà ðóêà îïóñêàëàñÿ, éîãî ïàëüö³

òîðêàëèñÿ ñòîð³íîê äîðîãîö³ííî¿ çá³ðêè, êîëè æ ðóêà çä³éìàëàñÿ

äîãîðè  â³í ðîçìàõóâàâ íåþ ç âèíÿòêîâîþ ïåðåêîíëèâ³ñòþ. Â³ä÷óâà-

ëîñÿ, ùî ö³ ðóõè ñóïðîâîäæóâàëè ñï³â ïðîòÿãîì äîâãîãî ÷àñó é ñòàëè

éîãî íåâ³äºìíîþ ÷àñòèíîþ.

Òèøó ñàìîòíüîãî ë³ñó áóëî ïîðóøåíî.

²íä³àíåöü ïðîáóðìîò³â ùîñü ëàìàíîþ àíãë³éñüêîþ ìîâîþ, à Ãåé-

âîðä çâåðíóâñÿ äî íåçíàéîìöÿ, ïåðåðâàâøè éîãî ìóçè÷í³ âïðàâè.

 Íàðàç³ íàì í³÷îãî íå çàãðîæóº, àëå ñë³ä áóòè îáà÷ëèâèìè

³ ¿õàòè ÿêîìîãà òèõ³øå,  ñêàçàâ â³í.  Ìåí³ äóæå øêîäà, Àë³ñî,

àëå ÿ çìóøåíèé ïîçáàâèòè Âàñ ïðèºìíî¿ ðîçâàãè, ³ ïîïðîñèòè öüîãî

äæåíòëüìåíà ïåðåíåñòè ñï³âè íà á³ëüø áåçïå÷íèé ÷àñ.

 Âè ä³éñíî ïîçáàâëÿºòå ìåíå ïðèºìíîñò³ ñëóõàòè ÷óäîâå âèêî-

íàííÿ,  â³äïîâ³ëà ä³â÷èíà, ïîñì³õíóâøèñü.  ß ùå í³êîëè íå

çóñòð³÷àëà òàêî¿ ãàðìîí³éíîñò³ ì³æ çâóêàìè é ¿õ çíà÷åííÿì. À ñâî¿ì

áàñîì, Äàíêàíå, âè ðîçâ³ÿëè ÷àðè.

 Íå çíàþ, ùî âè ìàºòå íà óâàç³, ãîâîðÿ÷è ïðî ì³é áàñ, 

â³äïîâ³â, äåùî ðîçäðàòîâàíèé ¿¿ ñëîâàìè, Ãåéâîðä.  Àëå çíàþ, ùî

Óðèâîê ç 133 ïñàëìà ³ç íàçâîþ Áðàòíÿ ëþáîâ (Âèñõ³äíà ï³ñíÿ Äàâèäà.

Ïåðåêëàä çà âèäàííÿì Ñâÿòå Ïèñüìî Ñòàðîãî òà Íîâîãî Çàïîâ³òó), 1988 ð.,

ñ. 696.

âàøà áåçïåêà é áåçïåêà Êîðè äëÿ ìåíå äîðîæ÷³, í³æ íàéêðàùå âèêî-

íàííÿ ìóçèêè Ãåíäåëÿ

Ìîëîäèé îô³öåð çàìîâ÷àâ ³ òðèâîæíî ïîäèâèâñÿ ó á³ê ãóùà-

âèíè, ïîò³ì ñêîñà é ï³äîçð³ëî ãëÿíóâ íà ïðîâ³äíèêà, ÿêèé ïðîäîâ-

æóâàâ ñïîê³éíî ðóõàòèñÿ ç íåçì³ííî áàéäóæèì âèãëÿäîì. Â³í ïîñì³õ-

íóâñÿ, âèð³øèâøè, ùî ïîìèëèâñÿ, îñê³ëüêè éîìó çäàëîñÿ, ùî ³ç

õàù³ çà íèìè ñòåæàòü áëèñêó÷³ î÷³ òóçåìöÿ. Òà øâèäêî çàñïîêî¿â-

øèñü, ïðîäîâæèâ ïåðåðâàíó ðîçìîâó.

Ïðîòå ìàéîð Ãåéâîðä äàðåìíî âòðàòèâ ïèëüí³ñòü, äîçâîëèâøè

ñâî¿é ìîëîäîñò³ é ñàìîâïåâíåíîñò³ çàãëóøèòè ãîëîñ íåáåçïåêè.

Ò³ëüêè-íî êàâàëüêàäà ïðî¿õàëà, íà ñòåæêó îáåðåæíî â³äõèëÿþ÷è

ã³ëêè çàðîñòåé, âèéøîâ òóçåìåöü, âèãëÿä ÿêîãî ïîâí³ñòþ â³äïîâ³äàâ

ñòðàøíèì ìàëþíêàì, íà ÿêèõ, çàçâè÷àé, äèêóíè çîáðàæàëèñü ñàìå

òàê. Íà ðîçìàëüîâàíîìó òåìíèìè ôàðáàìè îáëè÷÷³ ïðîìàéíóâ ðàä³ñ-

íèé âèðàç òîðæåñòâà; ³íä³àíåöü âèðóøèâ óñë³ä çà ìàíäð³âíèêàìè,

ÿê³, í³÷îãî íå ï³äîçðþþ÷è, ñïîê³éíî ¿õàëè âïåðåä. Ëåãê³, ãðàö³îçí³

æ³íî÷³ ô³ãóðè òî çíèêàëè, òî çíîâó çÿâëÿëèñÿ ì³æ ã³ëêàìè, çà íèìè

âèäí³ëàñÿ ìóæíÿ ïîñòàòü Ãåéâîðäà, à îñòàíí³ì íà ñâî¿é øêàï³ ¿õàâ

íåçãðàáíèé ñï³âàê. Íàðåøò³ ³ éîãî ô³ãóðà çíèêëà â ãóùàâèí³ ë³ñó.

ÐÎÇÄ²Ë III

Íà öèõ ïîëÿõ äàâíî êîëèñü

Ñ³âà÷ íåâòîìíèé ïðàöþâàâ,

Ìåëîä³¿ ð³÷îê ëèëèñü

Â ë³ñàõ ò³íèñòèõ ñåðåä òðàâ,

Äæåðåëüöÿ ÷èñò³ òóò ³ òàì

Â ò³í³ äçþð÷àëè, ìîâ ôîíòàí.

Áðàéàíò

àëèøèìî íà ÿêèéñü ÷àñ í³÷îãî íå ï³äîçðþþ÷îãî Ãåéâîðäà òà

éîãî äîâ³ðëèâèõ ñóïóòíèê³â ïðîñóâàòèñÿ ó ãëèá ë³ñó, ùî íàñå-

ëåíèé íåáåçïå÷íèìè ìåøêàíöÿìè, òà ñêîðèñòàºìîñÿ ïðàâîì

àâòîðà, ³ ïåðåíåñåìîñÿ çà ê³ëüêà ìèëü íà çàõ³ä.

Ó öåé æå äåíü äâîº ëþäåé ñèä³ëè íà áåðåç³ íåâåëèêî¿, àëå ñòð³ì-

êî¿ ð³÷êè, íåïîäàë³ê â³ä òàáîðó ãåíåðàëà Âåááà. Âî÷åâèäü âîíè êî-

ãîñü ÷åêàëè.

Ãóñòà çàâ³ñà ë³ñó îïóñêàëàñÿ ìàéæå äî ñàìî¿ âîäè, êèäàþ÷è íà

íå¿ òåìíó ò³íü. Ïðîì³ííÿ ñîíöÿ ñòàâàëè ìåíø ïåêó÷èìè, äåííà

Ãåíäåëü Ãåîðã-Ôð³äð³õ (1685



1759)  âèäàòíèé í³ìåöüêèé êîìïî-

çèòîð.

ñïåêà ïî÷àëà ñïàäàòè, ³ ïîâ³òðÿ çðîáèëîñü âîëîãèì çàâäÿêè âèïàðó-

âàííÿì ³ç ÷èñëåííèõ ð³÷îê ³ ïîò³÷ê³â, ùî òåêëè ÷åðåç ë³ñè. Ñîííà,

çàäóøëèâà òèøà, ÿêà ÷àñòî áóâàº â Àìåðèö³ â ëèïí³, çàïàíóâàëà íàä

ñàìîòí³ì ëàíäøàôòîì, ò³ëüêè ³íîä³ ¿¿ ïîðóøóâàëè îäíîìàí³òíå

ñòóêîò³ííÿ äÿòëà ÷è ð³çêèé çîéê êðèêëèâî¿ ñîéêè. Çäàëåêó äîíîñèâñÿ

ãëóõèé øóì âîäîñïàäó.

Óñ³ ö³ çâóêè áóëè äîáðå çíàéîì³ ë³ñîâèì ìåøêàíöÿì, òîìó âîíè

íå çâàæàëè íà íèõ, ïðîäîâæóþ÷è ðîçïî÷àòó ðîçìîâó. ×åðâîíà øê³ðà

³ âñ³ õàðàêòåðí³ àòðèáóòè îäíîãî ç íèõ âèÿâëÿëè ó íüîìó ³íä³àíöÿ.

Äðóãèé, íåçâàæàþ÷è íà ñèëüíó çàñìàãó áóâ ÿâíî ºâðîïåéñüêîãî

ïîõîäæåííÿ.

×åðâîíîøê³ðèé ñèä³â íà êðàþ, âêðèòî¿ ìîõîì, êîëîäè ó íåâèìó-

øåí³é ïîç³, ï³äñèëþþ÷è åôåêò ñâî¿õ âèñëîâ³â åíåðã³éíèìè æåñòàìè,

òèïîâèìè äëÿ ³íä³àíö³â. Íà éîãî ìàéæå ãîëîìó ò³ë³ á³ëîþ ³ ÷åðâî-

íîþ ôàðáàìè áóëà íàìàëüîâàíà æàõëèâà åìáëåìà ñìåðò³, à íà ïîãî-

ëåí³é ãîëîâ³  ò³ëüêè íåâåëèêèé æìóò âîëîññÿ, â³äîìèé ÿê ñêàëü-

ïîâèé æìóòîê.

Æîäíèõ ïðèêðàñ, îêð³ì îäíîãî îðëèíîãî ïåðà, ùî

ïåðåòèíàþ÷è êîðîíó, ñïóñêàëîñü íà ë³âå ïëå÷å, ó íüîãî íå áóëî.

Íà ïîÿñ³ â³í ìàâ òîìàãàâê ³ í³æ àíãë³éñüêîãî âèðîáíèöòâà äëÿ

çí³ìàííÿ ñêàëüï³â. Íà ìóñêóëèñòèõ êîë³íàõ íåäáàëî ëåæàëà êîðîòêà

â³éñüêîâà ðóøíèöÿ, îäíà ç òèõ, ÿêèìè àíãë³éö³ îçáðîþâàëè ñâî¿õ

÷åðâîíîøê³ðèõ ñîþçíèê³â. Óñå â öüîìó âî¿í³  øèðîê³ ãðóäè, ì³öí³

ê³íö³âêè é ñóâîðå îáëè÷÷ÿ  ñâ³ä÷èëî ïðî òå, ùî â³í äîñÿãíóâ

ðîçêâ³òó ñèë, àëå ùå íå íàáëèæàâñÿ äî ñòàðîñò³.

Ñóäÿ÷è ç ô³ãóðè á³ëîãî ÷îëîâ³êà, ìîæíà áóëî ç³ ñì³ëèâ³ñòþ

ñêàçàòè, ùî â³í çàçíàâ íåìàëî âèïðîáóâàíü. Éîãî ìóñêóëèñòå ò³ëî

áóëî øâèäøå õóäèì, àí³æ ïîâíèì; êîæíèé íàïðóæåíèé íåðâ ³ êîæ-

íèé ñòàëåâèé ìÿç ãîâîðèëè ïðî òå, ùî öåé ÷îëîâ³ê ïîñò³éíî ïåðå-

áóâàâ ï³ä â³äêðèòèì íåáîì ³ òÿæêî ïðàöþâàâ. Íà íüîìó áóëà äîâãà

ìèñëèâñüêà áëóçà çåëåíîãî êîëüîðó ç æîâòîþ îáëÿì³âêîþ; ãîëîâó

ïðèêðàøàâ ë³òí³é øê³ðÿíèé êàïåëþõ. Íà ïîÿñ³ â³í òàêîæ ìàâ í³æ,

ïîä³áíèé äî òîãî, ÿêèé ïðèêðàøàâ ñêóïèé îäÿã ³íä³àíöÿ, àëå â íüî-

ãî íå áóëî òîìàãàâêà. Éîãî ìîêàñèíè áóëè ðîçøèò³ âåñåëèìè â³çåðóí-

êàìè, ÿê ó ³íä³àíö³â; øòàíè ç îëåíÿ÷î¿ øê³ðè, çàøíóðîâàí³ ïî áîêàõ

³ ï³äâÿçàí³ âèùå êîë³í îëåíÿ÷èìè ñóõîæèëëÿìè. Ñïîðÿäæåííÿ

Ï³âí³÷íî-àìåðèêàíñüê³ ³íä³àíö³ ãîëèëè âñþ ãîëîâó, çàëèøàþ÷è ëèøå íåâå-

ëèêèé æìóòîê âîëîññÿ íà ìàê³âö³ äëÿ òîãî, ùîá âîðîã ì³ã ñõîïèòèñü çà íüîãî,

çðèâàþ÷è ñêàëüï ç ïåðåìîæåíîãî. Ñêàëüï áóâ ºäèíèì äîçâîëåíèì òðîôåºì

ïåðåìîæöÿ, òîìó ââàæàëîñÿ á³ëüø ïî÷åñíèì çíÿòè ç âîðîãà ñêàëüï, í³æ ïðîñòî

âáèòè éîãî.

äîïîâíþâàëè òîðáà ³ ìèñëèâñüêèé ð³ã; á³ëÿ ìîëîäîãî äåðåâöÿ áóâ

ñïåðòèé éîãî Äîâãèé Êàðàá³í, çà ñëîâàìè á³ëüø äîñâ³ä÷åíèõ ó ö³é

ñïðàâ³ á³ëèõ ëþäåé,  íàéíåáåçïå÷í³øà çáðîÿ

. Ìàëåíüê³ î÷³ ìèñ-

ëèâöÿ ÷è ðîçâ³äíèêà, à â³í ì³ã áóòè é òèì, é ³íøèì, áóëè ãîñòðèìè,

øâèäêèìè òà íåñïîê³éíèìè. Ï³ä ÷àñ ðîçìîâè â³í îçèðàâñÿ íà âñ³

áîêè, í³áè øóêàþ÷è äè÷èíó àáî î÷³êóþ÷è íåñïîä³âàíîãî íàïàäó âîðî-

ãà. Íåçâàæàþ÷è íà öå, éîãî îáëè÷÷ÿ íå áóëî õèòðèì, íàâïàêè, ó òîé

ìîìåíò, ÿêèé ìè îïèñóºìî, âîíî ìàëî âèðàç áåçäîãàííî¿ ÷åñíîñò³.

 Ëåãåíäè âàøîãî ïëåìåí³ ãîâîðÿòü çà ìåíå, ×èíãà÷ãóêó, 

ñêàçàâ â³í.

Ðîçìîâà ïðîâàäèëàñÿ ìîâîþ, ÿêó çíàëè âñ³ òóçåìö³, ÿê³ íàñåëÿëè

ðàéîíè ì³æ Ãóäçîíîì ³ Ïîòîìàêîì. Äëÿ çðó÷íîñò³ ÷èòà÷à ìè áóäåìî

â³ëüíî ïåðåêëàäàòè ¿¿, íàìàãàþ÷èñü âîäíî÷àñ çáåðåãòè äåÿê³ ¿¿ ³íäè-

â³äóàëüí³ îñîáëèâîñò³.

 Òâî¿ ïðåäêè ïðèéøëè ç êðà¿íè, äå çàõîäèòü ñîíöå, ïåðåïðàâè-

ëèñÿ ÷åðåç Âåëèêó ð³êó

, ïåðåìîãëè ì³ñöåâèõ æèòåë³â ³ çàâîëîä³ëè

¿õíüîþ çåìëåþ. Ìî¿ ïðåäêè ïðèáóëè çâ³äòè, äå ïî÷èíàºòüñÿ ðîæå-

âèé ðàíîê, ïåðåïëèâëè ÷åðåç Ñîëîíå Îçåðî ³ ä³ÿëè òàêèì æå ÷èíîì,

ÿê òâî¿ áàòüêè. Òîæ íåõàé íàñ ðîçñóäèòü Áîã, ³ çàëèøàéìîñÿ äðóçÿìè.

 Ìî¿ áàòüêè âîþâàëè ç ãîëèìè ÷åðâîíîøê³ðèìè ëþäüìè, 

ñóâîðî â³äïîâ³â ³íä³àíåöü.  ×è òè, Ñîêîëèíå Îêî, íå áà÷èø â³ä-

ì³ííîñò³ ì³æ ñòð³ëîþ ç êàìÿíèì íàêîíå÷íèêîì ³ ñâèíöåâîþ êóëåþ,

ÿêîþ âè ïðèíîñèòå ñìåðòü?

 Ïðèðîäà ñòâîðèëà ³íä³àíöÿ ÷åðâîíîøê³ðèì, àëå â³í ìàº ðîçóì, 

ñêàçàâ á³ëèé, ïîõèòàâøè ãîëîâîþ, îñê³ëüêè çãàäêà ïðî ñïðàâåäëè-

â³ñòü íå çàëèøèëà éîãî áàéäóæèì. ßêî¿ñü ìèò³ çäàëîñÿ, ùî éîãî

òîâàðèø îòðèìàâ ïåðåâàãó, àëå â³í îäðàçó îâîëîä³â ñîáîþ ³ â³äïîâ³â

äîñèòü ïåðåêîíëèâî:  ß íå â÷åíèé, ³ ìåí³ áàéäóæå, ùî ãîâîðÿòü

ïðî öå; àëå, çâàæàþ÷è íà òå, ùî ÿ áà÷èâ ï³ä ÷àñ ïîëþâàííÿ íà îëåí³â

àáî á³ëîê, ââàæàþ, ùî ðóøíèöÿ ó ðóêàõ íàøèõ ä³ä³â áóëà ìåíø

íåáåçïå÷íîþ, í³æ ëóê ³ ñòð³ëà ç êðåì³ííèì íàêîíå÷íèêîì, âèïóùå-

íà ãîñòðîîêèì ³íä³àíöåì.

 Òè ãîâîðèø òå, ùî ÷óâ â³ä ñâî¿õ áàòüê³â,  ñêàçàâ ³íä³àíåöü,

ìàõíóâøè ðóêîþ.  Ïðî ùî ðîçïîâ³äàþòü âàø³ ñòàð³ ëþäè ìîëîäèì

ñîëäàòàì? Ïðî òå, ùî áë³äîëèö³ çóñòð³ëè âîéîâíè÷î ðîçìàëüîâàíèõ

÷åðâîíîøê³ðèõ ³ç êàìÿíèìè ñîêèðàìè òà äåðåâÿíèìè ðóøíèöÿìè?

Â³éñüêîâà ðóøíèöÿ êîðîòêà, à ìèñëèâñüêà çàâæäè äîâãà. (Ïðèì. àâòîðà.)

Éäåòüñÿ ïðî ð³÷êó Ì³ññ³ñ³ï³. Ðîçâ³äíèê ìàº íà óâàç³ äóìêó, äóæå ïîïóëÿðíó

ñåðåä ïëåìåí Àòëàíòè÷íîãî óçáåðåææÿ, ÿê³ ñòâåðäæóâàëè, ùî âîíè ìàþòü àç³àò-

ñüêå ïîõîäæåííÿ. (Ïðèì. àâòîðà.)

 ß íå ìàþ óïåðåäæåíü ³ íå âèõâàëÿþñÿ ïðèâ³ëåÿìè ñâîãî íàðî-

äæåííÿ, õî÷à ì³é íàéçàïåêë³øèé âîðîã  ³ðîêåç  íå ïîñì³º ñòâåð-

äæóâàòè, ùî ÿ íå ÷èñòîêðîâíèé á³ëèé,  â³äïîâ³â ðîçâ³äíèê, çàäî-

âîëåíî ðîçãëÿäàþ÷è ñâîþ çàñìàãëó ê³ñòëÿâó, ìóñêóëèñòó ðóêó.  ² ÿ

îõî÷å âèçíàþ, ùî, ÿê ÷åñíà ëþäèíà, íå ñõâàëþþ áàãàòüîõ â÷èíê³â

ìî¿õ ñï³ââ³ò÷èçíèê³â. Âîíè ìàþòü çâè÷êó ïèñàòè ó êíèæêàõ ïðî òå,

ùî êîëèñü ðîáèëè àáî áà÷èëè, çàì³ñòü òîãî, ùîá ðîçïîâ³äàòè ïðî âñå

öå òàì, äå õâàëüêóâàòà áðåõíÿ îäðàçó âèêðèºòüñÿ. Âíàñë³äîê öüîãî,

äîáðîñîâ³ñíèé ÷îëîâ³ê ìîæå âçàãàë³ í³÷îãî íå çíàòè ïðî ïîäâèãè

ñâî¿õ áàòüê³â. Ùî æ äî ìåíå, òî ÿ ââàæàþ, ùî ÷îëîâ³êè ³ç ðîäó

Áàìïî âì³ëè äîáðå ñòð³ëÿòè, öå, ìàáóòü, ïåðåäàºòüñÿ ç ïîêîë³ííÿ

ó ïîêîë³ííÿ, òîìó ³ ÿ âïðàâíî îáõîäæóñÿ ç ðóøíèöåþ. Àëå êîæíà

³ñòîð³ÿ ìàº ñâ³é çâîðîòíèé á³ê. Òîìó ÿ çàïèòóþ òåáå, ×èíãà÷ãóêó:

ùî ãîâîðÿòü ëåãåíäè ÷åðâîíîøê³ðèõ ïðî ïåðøó çóñòð³÷ íàøèõ

ïðåäê³â?

Íàñòóïèëî ìîâ÷àííÿ. ²íä³àíåöü äîâãî í³÷îãî íå ãîâîðèâ, à ïîò³ì,

ç ïî÷óòòÿì âëàñíî¿ ã³äíîñò³, ïî÷àâ ñâîþ ðîçïîâ³äü. Â³í ïðîìîâëÿâ

óðî÷èñòî, íàìàãàþ÷èñü ï³äêðåñëèòè çíà÷åííÿ ñâî¿õ ñë³â.

 Ñëóõàé, Ñîêîëèíå Îêî, ³ çíàé, ùî òâî¿ âóõà íå ïî÷óþòü áðåõ-

í³. Îñü, ùî êàçàëè ìî¿ áàòüêè, îñü, ùî â÷èíèëè ìîã³êàíè!  ÿêóñü

ìèòü â³í âàãàâñÿ, ïîò³ì, ïîäèâèâøèñü íà ñï³âðîçìîâíèêà, ïðîäîâ-

æóâàâ òîíîì, ó ÿêîìó ÷óëèñÿ ³ ñòâåðäæåííÿ, ³ çàïèòàííÿ:

 ×è öÿ ð³÷êà, á³ëÿ ÿêî¿ ìè ñèäèìî, íå òå÷å â ë³òî, äîêè ¿¿ âîäà

íå ñòàº ñîëîíîþ, ³ íå ïî÷èíàº ðóõàòèñÿ ïîò³ì ó çâîðîòíîìó íàïðÿìêó?

 Íå çàïåðå÷óþ, ùî âàø³ ëåãåíäè ï³äòâåðäæóþòü ïðàâäèâ³ñòü òâî¿õ

ñë³â,  ñêàçàâ á³ëèé,  òîìó ùî ÿ áóâ òàì ³ âñå öå áà÷èâ. Õî÷à í³êîëè

íå ì³ã çðîçóì³òè, ÷îìó âîäà, ñîëîäêà â ò³í³, ñòàº ã³ðêîþ íà ñîíö³.

 À òå÷³ÿ?  íàïîëÿãàâ ³íä³àíåöü, ÿêèé íåòåðïëÿ÷å î÷³êóâàâ

â³äïîâ³ä³, í³áè ñïîä³âàþ÷èñü îòðèìàòè ï³äòâåðäæåííÿ òîãî, ùî ³ éîìó

çäàâàëîñÿ äèâíèì, õî÷, ïîâàæàþ÷è òðàäèö³¿, â³í íå õîò³â ï³ääàâàòè-

ñÿ.  Ïðåäêè ×èíãà÷ãóêà íå áðåõàëè!

 Öå ïðàâäà, ÿê Ñâÿòå Ïèñüìî, à âîíî  íàéïðàâäèâ³øà ð³÷

ó ñâ³ò³. Ïîò³ê, ùî ðóõàºòüñÿ âãîðó çà òå÷³ºþ, íàçèâàþòü ïðèïëè-

âîì, ³ öå ëåãêî ïîÿñíèòè. Ïðîòÿãîì øåñòè ãîäèí âîäà ïðèáóâàº, à

ïîò³ì ïðîòÿãîì øåñòè ãîäèí â³äïëèâàº, ³ ïðè÷èíà î÷åâèäíà: êîëè

ð³âåíü âîäè â îêåàí³ âèùèé, í³æ ó ð³÷ö³, âîíà ïðèáóâàº, äîêè íå

äîñÿãíå íàéâèùîãî ð³âíÿ, à ïîò³ì çíîâó â³äõîäèòü.

 Âîäà ë³ñîâèõ ð³÷îê ³ âåëèêèõ îçåð òå÷å âíèç, äîêè íå ñòàº

ãëàäêîþ, ÿê ìîÿ äîëîíÿ,  ñêàçàâ ³íä³àíåöü, ãîðèçîíòàëüíî ïðîñòÿ-

ãíóâøè ðóêó ïîïåðåä ñåáå,  à ïîò³ì çóïèíÿºòüñÿ.

 Öüîãî òàêîæ í³õòî íå çìîæå çàïåðå÷èòè,  â³äïîâ³â ðîçâ³ä-

íèê, òðîõè ðîçäðàòîâàíèé òèì, ùî ñï³âðîçìîâíèê íå ñïðèéíÿâ éîãî

ïîÿñíåííÿ ïðèðîäè ïðèïëèâ³â,  ³ öå ïðàâèëüíî, êîëè éäåòüñÿ ïðî

íåâåëèêó ïëîùó é ð³âíó ì³ñöåâ³ñòü. Âñå çàëåæèòü â³ä òîãî, ÿê äèâè-

òèñÿ íà ðå÷³. Ó ìàëîìó ìàñøòàá³ çåìëÿ ð³âíà, à ó âåëèêîìó  êðóãëà.

Òàêèì æå ÷èíîì ñòàâêè é íåâåëèê³ âîäîéìè, íàâ³òü âåëèê³ ïð³ñí³

îçåðà, º ñòîÿ÷èìè, ìè îáîº ó öüîìó ìîãëè ïåðåêîíàòèñÿ, àëå êîëè

âîäà çàéìàº âåëèêèé ïðîñò³ð, ÿê, ñêàæ³ìî, ó ìîð³, äå çåìëÿ êðóãëà,

÷è æ ìîæå âîíà ñòîÿòè íåðóõîìî? Òàê ³ ð³÷êà íå ìîæå áóòè ñïîê³é-

íîþ íà êðàþ òèõ ÷îðíèõ ñêåëü äåñü çà ìèëþ çâ³äñè, òè ñàì ÷óºø, ÿê

âîíà âèðóº, ïðîò³êàþ÷è ÷åðåç íèõ.

ßêùî ö³ ïîÿñíåííÿ ³ íå ö³ëêîì çàäîâîëüíèëè ³íä³àíöÿ, â³í áóâ

íàäòî ãîðäèì, ùîá âèÿâèòè íåäîâ³ðó. Âèñëóõàâøè ¿õ ³ âäàþ÷è, ùî

ïîãîäæóºòüñÿ, â³í ïðîäîâæèâ ñâîþ ðîçïîâ³äü òèì æå óðî÷èñòèì

òîíîì:

 Ìè ïðèéøëè ç ò³º¿ ì³ñöåâîñò³, äå ñîíöå íà í³÷ õîâàºòüñÿ çà

áåçìåæí³ ð³âíèíè, íà ÿêèõ ïàñóòüñÿ áóéâîëè; áåç çóïèíêè éøëè äî

âåëèêî¿ ð³êè. Òàì ìè âîþâàëè ç ïëåìåíàìè àëë³ãåâ³â, äîêè çåìëÿ íå

ïî÷åðâîí³ëà â³ä ¿õíüî¿ êðîâ³. Ïîò³ì â³ä áåðåã³â âåëèêî¿ ð³êè äî Ñî-

ëîíîãî Îçåðà ìè í³êîãî íå çóñòð³÷àëè, ëèøå ìàêóàñè éøëè çà íàìè

íà äåÿê³é â³äñòàí³. Ìè ñêàçàëè, ùî íàì íàëåæèòü çåìëÿ ç òîãî ì³ñöÿ,

äå âîäà ó ð³ö³ ïåðåñòàº òåêòè ïðîòè òå÷³¿ ³ äî ³íøî¿ ð³êè íà â³äñòàí³

äâàäöÿòè ñîíöü ó íàïðÿìêó äî ì³ñòà. Ìè îõîðîíÿëè çàâîéîâàíó,

çåìëþ, ÿê ñïðàâæí³ âî¿íè. Ìàêóàñ³â ìè çàãíàëè ó ë³ñè äî âåäìåä³â.

Âîíè ëèøå ñêóøòóâàëè ñîëîíî¿ âîäè ç Âåëèêîãî îçåðà, àëå íå çëîâè-

ëè æîäíî¿ ðèáè, ìè êèäàëè ¿ì ê³ñòêè...

 Âñå öå ÿ âæå ÷óâ ³ â³ðþ òîá³,  ñêàçàâ á³ëèé ìèñëèâåöü, êîëè

³íä³àíåöü çðîáèâ ïàóçó.  Àëå öå áóëî çàäîâãî äî òîãî, ÿê íà ö³

çåìë³ ïðèéøëè àíãë³éö³.

 Òîä³ òàì, äå çàðàç ðîñòå êàøòàí, ðîñëà ñîñíà. Ïåðø³ áë³äî-

ëèö³, ÿê³ çÿâèëèñÿ òóò, ðîçìîâëÿëè íå àíãë³éñüêîþ. Âîíè ïðè-

ïëèâëè íà âåëèê³é ï³ðîç³. Öå ñòàëîñÿ ó ò³ äí³, êîëè ìî¿ áàòüêè

çàðèëè òîìàãàâê. Òîä³, Ñîêîëèíå Îêî...  ïðîäîâæóâàâ ³íä³àíåöü

ñõâèëüîâàíèì ãîëîñîì,  òîä³ ìè áóëè îäíèì íàðîäîì. Ìè áóëè

ùàñëèâ³! Ñîëîíå Îçåðî äàðóâàëî íàì ðèáó, ë³ñ  îëåí³â, íåáî 

ïòàõ³â. Ìè ìàëè äðóæèí, ³ âîíè íàðîäæóâàëè íàì ä³òåé. Ìè ïî-

êëîíÿëèñÿ Âåëèêîìó Äóõîâ³ é ìàêóàñè áîÿëèñÿ íàøèõ ïåðåìîæ-

íèõ ï³ñåíü.

 À ùî áóëî ó òîé ÷àñ ç òâî¿ìè ïðåäêàìè?  çàïèòàâ á³ëèé. 

Àäæå òè ÷åñíèé ÷îëîâ³ê, ÿê íà ³íä³àíöÿ! ß äóìàþ, ùî òè óñïàäêóâàâ

öå â³ä áàòüê³â. Ìàáóòü, âîíè áóëè õîðîáðèìè é ìóäðèìè âî¿íàìè,

ùî çáèðàëèñÿ á³ëÿ áàãàòòÿ, êîëè âèð³øóâàëèñÿ âàæëèâ³ ñïðàâè.

 Ìîº ïëåìÿ  ïðàùóð óñ³õ íàðîä³â, àëå ó ìî¿õ æèëàõ íåìàº

æîäíî¿ êðàïë³ ì³øàíî¿ êðîâ³, ó íèõ  ÷èñòà, áëàãîðîäíà êðîâ íàøèõ

âîæä³â, ³ òàêîþ âîíà çàëèøèòüñÿ íàçàâæäè... Ïðèéøëè ãîëëàíäö³.

Âîíè ïðèíåñëè ìî¿ì ïðåäêàì âîãíÿíó âîäó; âîíè ïèëè é ïèëè, àæ

ïîêè ¿ì çäàëîñÿ, ùî íåáî çºäíàëîñÿ ³ç çåìëåþ, ³ âîíè íà¿âíî äóìà-

ëè, ùî çíàéøëè Âåëèêîãî Äóõà. Ïîò³ì âîíè âòðàòèëè ñâîþ çåìëþ.

Êðîê çà êðîêîì ¿õ â³äò³ñíÿëè â³ä áåðåã³â îçåðà. ² îò ÿ, âîæäü ³ ñàãà-

ìîð

, áà÷ó ñîíöå ò³ëüêè ÷åðåç ã³ëêè äåðåâ ³ íàâ³òü íå ìîæó â³äâ³äàòè

ìîãèëè ñâî¿õ ïðåäê³â.

 Ìîãèëè íàâ³þþòü ãí³òþ÷³ äóìêè,  çàóâàæèâ äðóã ³íä³àíöÿ,

ñõâèëüîâàíèé ñòðèìàíèì ñòðàæäàííÿì ×èíãà÷ãóêà,  àëå íåð³äêî

äîïîìàãàþòü çä³éñíþâàòè äîáð³ íàì³ðè. Ùî æ äî ìåíå, äóìàþ, ìî¿õ

ê³ñòîê í³õòî íå ïîõîâàº, ¿õ âèá³ëÿòü äîù³ àáî ïîãðèçóòü âîâêè. Àëå

äå æ ò³ ëþäè òâîãî ïëåìåí³, ÷è¿ ïðåäêè áàãàòî ë³ò òîìó ïðèéøëè íà

çåìëþ äåëàâàð³â?

 À äå êâ³òè òèõ ë³ò? Çàâÿëè îäíà çà îäíîþ. Òàê ³ âñÿ ìîÿ

ðîäèíà, êîæåí ó ñâ³é ÷àñ, â³ä³éøëè äî êðà¿íè äóõ³â. Çàðàç ÿ íà

âåðøèí³ ãîðè, àëå ñêîðî ïðèéäå ÷àñ ñïóñêàòèñÿ â äîëèíó. ² êîëè

óñë³ä çà ìíîþ ï³äå Óíêàñ, íà çåìë³ íå çàëèøèòüñÿ òèõ, ó ÷è¿õ æèëàõ

òå÷å êðîâ ñàãàìîð³â: òîìó ùî ì³é ñèí  îñòàíí³é ³ç ìîã³êàí!

 Óíêàñ òóò,  ïðîëóíàâ ìÿêèé, ãîðòàííèé ãîëîñ.  Õòî çãàäàâ

Óíêàñà?  Â³ä íåñïîä³âàíêè á³ëèé ìèñëèâåöü øâèäêî âèòÿã ³ç ï³õâè

ñâ³é í³æ ³ ìèìîâîë³ ïîòÿãíóâñÿ äî ðóøíèö³. ²íä³àíåöü, íàòîì³ñòü,

íàâ³òü íå ïîâîðóõíóâñÿ ³ íå ïîâåðíóâ ãîëîâè, ïî÷óâøè ö³ ñëîâà.

Ò³º¿ æ ìèò³ çÿâèâñÿ ìîëîäèé âî¿í; íå÷óòíèìè êðîêàìè â³í ïðî-

øìèãíóâ ì³æ íèìè é ñ³â íà áåðåç³ øâèäêî¿ ð³÷êè. ²íä³àíåöü í³÷èì

íå âèêàçàâ ñâîãî çäèâóâàííÿ. Ê³ëüêà õâèëèí îáîº ìîâ÷àëè, í³áè

âè÷³êóþ÷è òîãî ìîìåíòó, êîëè ìîæíà áóäå ðîçïî÷àòè ðîçìîâó, íå

âèÿâèâøè ö³êàâîñò³, ïðèòàìàííî¿ æ³íêàì, ÷è íåòåðï³ííÿ, ïðèòàìàí-

íîãî ä³òÿì. Á³ëèé, î÷åâèäíî, â³ääàþ÷è íàëåæíå ¿õí³ì çâè÷àÿì, çà-

áðàâ ðóêó ç ðóøíèö³ é òàêîæ çîñåðåäæåíî ìîâ÷àâ.

Íàðåøò³ ×èíãà÷ãóê ïîâîë³ ïåðåâ³â ïîãëÿä íà ñèíà é çàïèòàâ:

 Íåâæå ìàêóàñè íàâàæèëèñÿ çàëèøèòè ñë³äè ñâî¿õ ìîêàñèí³â

ó öèõ ë³ñàõ?

 ß ñòåæèâ çà íèìè,  â³äïîâ³â ìîëîäèé ³íä³àíåöü,  ³ çíàþ,

ùî ¿õ ñò³ëüêè, ñê³ëüêè â ìåíå ïàëüö³â íà îáîõ ðóêàõ. Àëå âîíè

õîâàþòüñÿ, ÿê òõîðè.

Ñàãàìîð  (áóêâàëüíî îçíà÷àº ìóäðèé, ìîãóòí³é)  ïî÷åñíå çâàííÿ ñòà-

ð³éøèíè ïëåìåí³.

 Çëîä³¿ õîâàþòüñÿ, ïîëþþ÷è íà ñêàëüïè é çäîáè÷,  ñêàçàâ

á³ëèé, ÿêîãî ìè òàêîæ, ÿê ³ éîãî ñóïóòíèêè, çâàòèìåìî Ñîêîëèíèì

Îêîì.  Öåé õèòðèé ôðàíöóç Ìîíêàëüì çàñèëàº ñâî¿õ øïèãóí³â

äî íàøîãî òàáîðó, àáè âçíàòè, ÿêèì øëÿõîì ïî¿äóòü àíãë³éö³.

 Äîñèòü!  ïðîìîâèâ ñòàðøèé ³íä³àíåöü, ïîäèâèâøèñü íà ñîí-

öå, ùî ñïóñêàëîñÿ çà ë³ñîì.  Ìè âèæåíåìî ¿õ ç êóù³â, ÿê îëåí³â.

Ñîêîëèíå Îêî, âå÷åðÿéìî, à çàâòðà ìàêóàñàì ïîêàæåìî, ùî ìè ñïðà-

âæí³ âî¿íè.

 ß ãîòîâèé çðîáèòè é òå, é ³íøå. Àëå, ùîá áèòèñÿ ç ³ðîêåçàìè,

¿õ òðåáà çíàéòè, à äëÿ âå÷åð³  äîáóòè ÿêóñü äè÷èíó... Ïðî âîâêà

ïîìîâêà, à îñü ³ â³í! Îí òàì óíèçó ñåðåä êóù³â ðóõàþòüñÿ âåëè÷åçí³

îëåíÿ÷³ ðîãè. Àíó, Óíêàñå,  ïîøåïêè ïðîäîâæóâàâ â³í ³ áåççâó÷íî

çàñì³ÿâñÿ ñì³õîì ëþäèíè, ÿêà çâèêëà í³êîëè íå âòðà÷àòè ïèëüí³ñòü, 

çàêëàäàþñÿ çàðÿäæåíîþ îáîéìîþ ïðîòè òâîãî íàìèñòà, ùî âëó÷ó

éîìó ïîì³æ î÷³, ³ áëèæ÷å äî ïðàâîãî, í³æ ë³âîãî.

 Öå íåìîæëèâî!  ³ç çàïàëîì âèãóêíóâ ìîëîäèé ³íä³àíåöü,

ñêî÷èâøè íà íîãè.  Àäæå âèäíî ò³ëüêè ê³í÷èêè éîãî ðîã³â.

 Â³í  ùå ìîëîäèé,  ñêàçàâ, çâåðòàþ÷èñü äî áàòüêà, Ñîêîëèíå

Îêî ³ ïîõèòàâ ãîëîâîþ.  Äóìàº, ùî, ÿêùî ñïðàâæí³é ìèñëèâåöü

áà÷èòü ò³ëüêè ÷àñòèíó ÿêîãîñü çâ³ðà, â³í íå áà÷èòü éîãî ïîâí³ñòþ.

Ïðèö³ëèâøèñü, â³í çáèðàâñÿ íåãàéíî ïðîäåìîíñòðóâàòè ñâîþ

ìàéñòåðí³ñòü, àëå ³íä³àíåöü ïîêëàâ ðóêó íà éîãî ðóøíèöþ.

 Ñîêîëèíå Îêî, òè õî÷åø áèòèñÿ ç ìàêóàñàìè?

 Ö³ ³íä³àíö³, íàïåâíî, ³íñòèíêòèâíî â³ä÷óâàþòü óñå, ùî ðî-

áèòüñÿ â ë³ñ³,  â³äïîâ³â á³ëèé, îïóñêàþ÷è ðóøíèöþ, ³ ïîâåðíóâñÿ

äî ×èíãà÷ãóêà, í³áè âèçíàþ÷è ñâîþ ïîìèëêó.  Çàëèøàþ îëåíÿ

äëÿ òâîº¿ ñòð³ëè, Óíêàñå, ³íàêøå ìîæå ñòàòèñÿ, ùî çàñòðåëèìî éîãî

ìè, à ç¿äÿòü ³ðîêåçè...

×èíãà÷ãóê ï³äòðèìàâ öþ ïðîïîçèö³þ, áàãàòîçíà÷íî êèâíóâøè

ãîëîâîþ. Óíêàñ áëèñêàâè÷íî âïàâ íà çåìëþ é îáåðåæíî ïîïîâç äî

îëåíÿ. Íàáëèçèâøèñü, â³í íàòÿãíóâ òÿòèâó, âîíà çàáðèí³ëà, ³ çà ìèòü

ñòð³ëà âð³çàëàñÿ â êóù³. Ïîðàíåíèé îëåíü âèñêî÷èâ ïðîñòî íà ìèñ-

ëèâöÿ. Óíèêàþ÷è ðîã³â ðîçëþ÷åíîãî çâ³ðà, Óíêàñ ïðóäêî ï³äñêî÷èâ

äî íüîãî, ³ âäàðèâ íîæåì ïðîñòî â ãîðëî. Îëåíü êèíóâñÿ äî ð³÷êè

³ âïàâ, çàáàðâëþþ÷è âîäó ñâîºþ êðîâþ.

 Çðîáëåíî ç³ ñïðèòí³ñòþ ³íä³àíöÿ,  ïðîìîâèâ á³ëèé ìèñëèâåöü,

ïîñì³õíóâøèñü.  Áóëî íà ùî ïîäèâèòèñÿ! ² âñå æ ñòð³ëà ïîïàäàº

ò³ëüêè çáëèçüêà à, ùîá äîâåðøèòè ñïðàâó, ïîòð³áåí ùå é í³æ.

 Ó-ó-óõ!  ðàïòîì âèãóêíóâ éîãî òîâàðèø ³ øâèäêî îáåðíóâñÿ,

ÿê ãîí÷àê, ùî çàíþõàâ ñë³ä.

 Çäàºòüñÿ, éäå ö³ëå ñòàäî!  çàâçÿòî â³äãóêíóâñÿ Ñîêîëèíå

Îêî, ³ éîãî î÷³ çàáëèùàëè.  ßêùî îëåí³ íàáëèçÿòüñÿ íà â³äñòàíü

ïîëüîòó êóë³, ÿ âèñòðåëþ, íåõàé õî÷ óñ³ Ø³ñòü Íàö³é ïî÷óþòü ì³é

ïîñòð³ë! ×è òè ÷óºø ùîñü, ×èíãà÷ãóêó? Òîìó ùî ÿ íå ÷óþ í³÷îãî,

ë³ñ í³áè çàâìåð.

 Òóò áóâ ò³ëüêè îäèí îëåíü, àëå â³í ìåðòâèé,  ñêàçàâ ³íä³à-

íåöü, ïðèãíóâøèñü òàê, ùî éîãî âóõî ìàéæå òîðêàëîñÿ çåìë³.  Àëå

ÿ ÷óþ òóï³ò.

 Ìîæå òî âîâêè çàãíàëè îëåíÿ â êóù³ é òåïåð ïåðåñë³äóþòü éîãî?

 Í³, öå êîí³ á³ëèõ,  â³äïîâ³â ³íä³àíåöü ç ïî÷óòòÿì âëàñíî¿

ã³äíîñò³, ï³äíÿâøèñü ³ç çåìë³ é çíîâó ñ³âøè íà êîëîäó. Ïîò³ì ñïî-

ê³éíî çâåðíóâñÿ äî òîâàðèøà:

 Ñîêîëèíå Îêî, öå òâî¿ áðàòè. Ïîãîâîðè ç íèìè.

 Äîáðå. ß çâåðíóñÿ äî íèõ àíãë³éñüêîþ, ÿêîþ íå ïîñîðîìèâñÿ á

ãîâîðèòè íàâ³òü ç êîðîëåì,  â³äïîâ³â ìèñëèâåöü.  Àëå ÿ í³êîãî

íå áà÷ó ³ í³÷îãî íå ÷óþ. Äèâíî, ùî ³íä³àíåöü ðîçóì³º çâóêè á³ëèõ

ëþäåé êðàùå, í³æ ÷èñòîêðîâíèé áë³äîëèöèé, ÿêèé äî òîãî æ ïðî-

æèâ ñåðåä ÷åðâîíîøê³ðèõ äîñèòü äîâãî... Àãà! Îñü ³ ÿ ÷óþ! Òð³ñê³ò

ñóõèõ ã³ëîê, øåëåñò³ííÿ êóù³â... Òàê, òàê, öå òóï³ò! ß ââàæàâ éîãî

øóìîì âîäîñïàäó. À îñü ³ ëþäè! Áîæå, âðÿòóé ¿õ â³ä ³ðîêåç³â!

ÐÎÇÄ²Ë IV

Ñïî÷àòêó çà îáðàçó â³ä³ìùó,

À âæå òîä³ ³ç ë³ñó â³äïóùó.

Øåêñï³ð. Ñîí ë³òíüî¿ íî÷³

îéíî ðîçâ³äíèê ïðîìîâèâ ö³ ñëîâà, êîëè ïåðåä íèì

çÿâèâñÿ âåðøíèê, ÿêèé ¿õàâ íà ÷îë³ êàâàëüêàäè, ïðî

íàáëèæåííÿ ÿêî¿ ñïîâ³ñòèâ ïèëüíèé ³íä³àíåöü.

Ãàëÿâèíó ïåðåñ³êàëà âóçüêà ñòåæêà, îäíà ç òèõ, ÿê³

ïðîòîïòóþòü îëåí³, ³äó÷è äî âîäîïîþ; âîíà çàê³í÷óâàëàñÿ ñàìå òàì,

äå ñèä³ëè ðîçâ³äíèê ³ éîãî ÷åðâîíîøê³ð³ òîâàðèø³. Ö³ºþ ñòåæêîþ

ïîäîðîæí³ ïîâîë³ íàáëèçèëèñÿ äî íèõ. Ñîêîëèíå Îêî ï³øîâ ¿ì

íàçóñòð³÷.

 Õòî âè?  çàïèòàâ â³í, ïåðåêèíóâøè ðóøíèöþ íà ë³âó ðóêó

é òðèìàþ÷è âêàç³âíèé ïàëåöü ïðàâî¿ íà êóðêó.  Õòî íàñì³ëþºòüñÿ

çÿâëÿòèñÿ ñåðåä äèêèõ çâ³ð³â òà ³íøèõ íåáåçïåê?

 Äîáð³ õðèñòèÿíè òà â³ðí³ äðóç³ êîðîëÿ é çàêîíó,  â³äïîâ³â

âåðøíèê, ùî ¿õàâ ïîïåðåäó.  Ïîäîðîæí³, ÿê³ ¿õàëè ö³ëèé äåíü

ï³ä ïîêðîâîì ë³ñó, ãîëîäí³ é äóæå ñòîìëåí³...

303

ÇÌ²ÑÒ

Åéøèñê³íà Í. Îñòàíí³é ³ç ìîã³êàí ³ Íàòàí³åëü Áàìïî ........... 7

Ðîçä³ë ² ....................................................................................11

Ðîçä³ë II ...................................................................................19

Ðîçä³ë III ................................................................................. 27

Ðîçä³ë IV ..................................................................................34

Ðîçä³ë V ...................................................................................41

Ðîçä³ë VI ..................................................................................48

Ðîçä³ë VII ................................................................................ 57

Ðîçä³ë VIII ...............................................................................65

Ðîçä³ë IX ................................................................................. 73

Ðîçä³ë X ...................................................................................79

Ðîçä³ë XI ................................................................................. 88

Ðîçä³ë XII ................................................................................ 99

Ðîçä³ë XIII ............................................................................. 111

Ðîçä³ë XIV ............................................................................. 119

Ðîçä³ë XV .............................................................................. 130

Ðîçä³ë XVI ............................................................................. 139

Ðîçä³ë XVII ............................................................................ 149

Ðîçä³ë XVIII .......................................................................... 162

Ðîçä³ë XIX ............................................................................. 171

Ðîçä³ë ÕÕ .............................................................................. 179

Ðîçä³ë XXI ............................................................................. 189

Ðîçä³ë XXII ........................................................................... 197

Ðîçä³ë XXIII .......................................................................... 207

Ðîçä³ë XXIV .......................................................................... 216

Ðîçä³ë ÕÕV ............................................................................ 225

Ðîçä³ë XXVI .......................................................................... 235

Ðîçä³ë XXVII ......................................................................... 242

Ðîçä³ë XXVIII ........................................................................ 249

Ðîçä³ë XXIX .......................................................................... 256

Ðîçä³ë XXX ........................................................................... 266

Ðîçä³ë XXXI .......................................................................... 277

Ðîçä³ë XXXII ......................................................................... 283

Ðîçä³ë XXXIII ........................................................................ 294

Ë³òåðàòóðíî-õóäîæíº âèäàííÿ

Á³áë³îòåêà ñâ³òîâî¿ ë³òåðàòóðè äëÿ ä³òåé ó 100 òîìàõ

ÑÂ²ÒÎÂÈÄ

çàñíîâàíà 2004 ðîêó

Ñåð³ÿ äðóãà. Ë³òåðàòóðà Õ²Õ ñò.

ÊÓÏÅÐ Äæåéìñ Ôåí³ìîð

ÎÑÒÀÍÍ²É ²Ç ÌÎÃ²ÊÀÍ

Ðîìàí

Äëÿ ñåðåäíüîãî ³ ñòàðøîãî øê³ëüíîãî â³êó

Âñòóïíå ñëîâî çà Íàä³ºþ Åéøèñê³íîþ

Ïåðåêëàä ç àíãë³éñüêî¿ ²ðèíè Ìóðàùèê

²ëþñòðàö³¿ Ãåíð³ Áðîêà

Ãîëîâíèé ðåäàêòîð Á. Áóäíèé

Â³äïîâ³äàëüíèé çà âèïóñê Á. Ùàâóðñüêèé

Ðåäàêòîðè Ç. Áè÷êî, Ò. Ðèæåíêî

Äèçàéí Î. Ê³íàëÿ

Âåðñòêà ². Äåìê³â

Ï³äïèñàíî äî äðóêó 26.07.2004. Ôîðìàò 60×90/16. Ïàï³ð îôñåòíèé. Ãàðí³òóðà

Òàéìñ. Óìîâí. äðóê. àðê. 19. Óìîâí. ôàðá.-â³äá. 19. Íàêëàä 5000 ïð.

Çàì.

Âèäàâíèöòâî «Íàâ÷àëüíà êíèãà  Áîãäàí»

Ñâ³äîöòâî ïðî âíåñåííÿ äî Äåðæàâíîãî ðåºñòðó âèäàâö³â

ÄÊ ¹370 â³ä 21.03.2001 ð.

Íàâ÷àëüíà êíèãà  Áîãäàí, à/ñ 529, ì.Òåðíîï³ëü, 46008

òåë./ôàêñ (0352) 52-19-66; 52-06-07; 52-05-48

publishing@budny.te.ua

www.bohdan-books.com

Âèäàâíèöòâî äèòÿ÷î¿ ë³òåðàòóðè «Âåñåëêà»

Ìåëüíèêîâà, 63,ÌÑÏ, Êè¿â, 04655

e-mail: veskiev@iptelekom.net.ua

Ñâ³äîöòâî ïðî Äåðæàâíó ðåºñòðàö³þ ¹02473079 â³ä 7 ÷åðâíÿ 1995 ð.

Íàäðóêîâàíî ç ãîòîâèõ ä³àïîçèòèâ³â

íà ÂÀÒ «Ëüâ³âñüêà êíèæêîâà ôàáðèêà «Àòëàñ»,

79005, ì. Ëüâ³â, âóë. Çåëåíà, 20

Öþ êíèãó íàäðóêîâàíî íà ïàïåð³ NOVEL,

âèãîòîâëåíîìó êîìïàí³ºþ Stora Enso ó Ô³íëÿíä³¿.

Ïàï³ð ìàº âëàñòèâ³ñòü çìåíøóâàòè êîíòðàñòí³ñòü ñïðèéíÿòòÿ òåêñòó

³ ñïåö³àëüíî ïðèçíà÷åíèé äëÿ äðóêóâàííÿ äèòÿ÷èõ âèäàíü.

www.bohdan-books.com

КУПИТИ ЕЛЕКТРОННУ КНИЖКУ

КУПИТИ ПАПЕРОВУ КНИЖКУ

http://bohdan-books.com/catalog/book/102898/